Sloka & Translation

[Description of Rama's virtues- Dasaratha contemplates to install Rama as heir-apparent- Invites kings and elders from towns and villages to seek their opinion.]

గచ్ఛతా మాతులకులం భరతేన తదానఘ.

శత్రుఘ్నో నిత్యశత్రుఘ్నో నీతః ప్రీతిపురస్కృతః৷৷2.1.1৷৷


మాతులకులమ్ maternal uncle's house, గచ్ఛతా set out, భరతేన by Bharata, తదా then, అనఘ: sinless one, నిత్యశత్రుఘ్న: one who is always successful in destroying foes, శత్రుఘ్న: Satrughna, ప్రీతిపురస్కృత: endowed with affection, నీత: taken.

Bharata set out for his maternal uncle's house. He took with him the sinless Satrughna who is always successful in destroying foes and on whom he had bestowed his love and affection.
తత్ర న్యవసద్భ్రాత్రా సహ సత్కారసత్కృతః.

మాతులేనాశ్వపతినా పుత్రస్నేహేన లాలితః৷৷2.1.2৷৷


స: he (Bharata), అశ్వపతినా by the lord of horses (here, by Aswapati), మాతులేన by his maternal uncle, సత్కారసత్కృత: treated with warm hospitality, పుత్రస్నేహేన with filial affection, లాలిత: was treated, భ్రాత్రా సహ along with his brother, తత్ర there, న్యవసత్ stayed on.

Treated with warm hospitality and fatherly affection by his maternal uncle Aswapati, Bharata stayed on there along with his brother.
తత్రాపి నివసన్తౌ తౌ తర్ప్యమాణౌ చ కామతః.

భ్రాతరౌ స్మరతాం వీరౌ వృద్ధం దశరథం నృపమ్৷৷2.1.3৷৷


వీరౌ heroes, భ్రాతరౌ both brothers, తత్ర there, నివసన్తౌ while living, కామత: of their own accord, తర్ప్యమాణౌ చాపి even though satisfied, వృద్ధమ్ aged, దశరథం నృపమ్ king Dasaratha, స్మరతామ్ (constanly) remembered.

Though both the heroic brothers stayed there satisfied on their own they constantly remembered their aged father.
రాజాపి తౌ మహాతేజా స్సస్మార ప్రోషితౌ సుతౌ.

ఉభౌ భరతశత్రుఘ్నౌ మహేన్ద్రవరుణోపమౌ৷৷2.1.4৷৷


మహాతేజా: brilliant, రాజాపి the king also, మహేన్ద్రవరుణోపమౌ equal to great Indra and Varuna, ప్రోషితౌ who were away from home, సుతౌ sons, భరతశత్రుఘ్నౌ ఉభౌ both Bharata and Satrughna, సస్మార remembered.

The glorious king Dasaratha also remembered his sons, Bharata and Satrughna, who were like the great Indra and Varuna, (now) away from home.
సర్వ ఏవ తు తస్యేష్టా శ్చత్వారః పురుషర్షభాః.

స్వశరీరాద్వినిర్వృత్తాశ్చత్వార ఇవ బాహవః৷৷2.1.5৷৷


చత్వార: four, పురుషర్షభా: bull among men, సర్వే ఏవ తు all of them, తస్య his, స్వశరీరాత్ from his body, నిర్వృత్తా: originated, చత్వార: four, బాహవ: ఇవ just as arms, ఇష్టా: dear

Dasaratha, a bull among men, loved all his four sons equally just as the arms of his own body.
తేషామపి మహాతేజా రామో రతికరఃపితుః.

స్వయమ్భూరివ భూతానాం బభూవ గుణవత్తరః৷৷2.1.6৷৷


భూతానామ్ to all living beings, స్వయమ్భూరివ like the Self-born (Brahma), తేషామపి among them also, గుణవత్తరః virtuous, మహాతేజా: effulgent, రామ: Rama, పితు: to the father, రతికర: was a source of delight, బభూవ became.

Even among them the brilliant Rama was a source of delight to his father like the Self-born (Brahma) to all living beings.
స హి దేవైరుదీర్ణస్య రావణస్య వధార్థిభిః.

అర్థితో మానుషే లోకే జజ్ఞే విష్ణుస్సనాతనః৷৷2.1.7৷৷


సనాతన: the eternal, విష్ణు: Visnu, ఉదీర్ణస్య రావణస్య arrogant Ravana's, వధార్థిభి: by those desirous of slaying, దేవై: by devatas, అర్థిత: entreated, మానుషే లోకే in the mortal world, స: he (Rama), జజ్ఞే హి was born indeed.

Entreated by the devatas desirous of slaying arrogant Ravana, the eternal Visnu was indeed born in the mortal world as Rama.
కౌశల్యా శుశుభే తేన పుత్రేణామితతేజసా.

యథా వరేణ దేవానామదితిర్వజ్రపాణినా৷৷2.1.8৷৷


అమితతేజసా of boundless energy, పుత్రేణ with son, తేన by him, కౌశల్యా Kausalya, దేవానాం వరేణ with the excellent among the devatas, వజ్రపాణినా with the wielder of the thunderbolt (Indra), అదితిర్యథా like Aditi, శుశుభే looked splendid.

Kausalya looked splendid with her son, Rama of boundless energy, as did Aditi with the chief of the gods Indra, wielder of thunder.
స హి రూపోపపన్నశ్చ వీర్యవాననసూయకః.

భూమౌవనుపమస్సూనుర్గుణైర్దశరథోపమః৷৷2.1.9৷৷


స: he (Rama), రూపోపపన్న: చ handsome too, వీర్యవాన్ energetic, అనసూయక: free from envy, గుణై: by virtues, దశరథోపమ: equal to Dasaratha, భూమౌ on this earth, అనుపమ: incomparable, సూను: హి
son he was.

Endowed with beauty and strengh, free from envy, and in virtues equal to Dasaratha, Rama was verily an incomparable son on earth.
స తు నిత్యం ప్రశాన్తాత్మా మృదుపూర్వం చ భాషతే.

ఉచ్యమానోపి పరుషం నోత్తరం ప్రతిపద్యతే৷৷2.1.10৷৷


నిత్యమ్ always, ప్రశాన్తాత్మా one with a calm and serene mind, స: he (Rama), మృదుపూర్వమ్ gently, భాషతే speaks, పరుషమ్ harsh words, ఉచ్యమాన: అపి though addressed, ఉత్తరమ్ reply, న ప్రతిపద్యతే does not speak.

With an unfailing serenity of mind, Rama never paid back harshness with harshness.
కథఞ్చిదుపకారేణ కృతేనైకేన తుష్యతి.

న స్మరత్యపకారాణాం శతమప్యాత్మవత్తయా৷৷2.1.11৷৷


ఆత్మవత్తయా with self-restraint, స: he (Rama), కథఞ్చిత్ somehow, కృతేన done (by some one), ఏకేన single, ఉపకారేణ benefit rendered, తుష్యతి is pleased, అపకారాణామ్ offences, శతమపి even a hundred, న స్మరతి does not remember.

Gifted with self-restraint, Rama was pleased even with a single benefit done somehow to him, yet did not remember even a hundred offences committed by others.
శీలవృద్ధైర్జ్ఞానవృద్ధైర్వయోవృద్ధైశ్చ సజ్జనైః.

కథయన్నాస్త వై నిత్యమస్త్రయోగ్యాన్తరేష్వపి৷৷2.1.12৷৷


అస్త్రయోగ్యాన్తరేష్వపి even at intervals during the practice of weapons, శీలవృద్ధై: rich in virtues, జ్ఞానవృద్ధై: mature in wisdom, వయోవృద్ధైశ్చ aged, సజ్జనై: saintly persons, నిత్యమ్ always, కథయన్ ఆస్తే interacts.

Even during intervals of his practice of weapons he never failed to interact with saintly persons and with people advanced in age, virtue and wisdom.
బుద్ధిమాన్మధురాభాషీ పూర్వభాషీ ప్రియంవదః.

వీర్యవాన్న చ వీర్యేణ మహతా స్వేన విస్మితః৷৷2.1.13৷৷


బుద్ధిమాన్ wise, మధురాభాషీ soft-spoken, పూర్వభాషీ first to address, ప్రియంవద: speaks pleasing words, వీర్యవాన్ valiant, మహతా overwhelming, స్వేన relating to his own, వీర్యేణ at his strength, న చ విస్మిత: surprised (here, proud).

Wise and soft-spoken, he was the first to speak to others words pleasing to hear. Though mighty, he was never proud of his overwhelming strength.
నచానృతకథో విద్వాన్ వృద్ధానాం ప్రతిపూజకః.

అనురక్తః ప్రజాభిశ్చ ప్రజాశ్చాప్యనురఞ్జతే৷৷2.1.14৷৷


అనృతకథ: న చ never indulged in falsehood, విద్వాన్ learned, వృద్ధానామ్ of elders, ప్రతిపూజక: honours them by going forward, ప్రజాభి: by his subjects, అనురక్త: was loved, ప్రజాశ్చాపి also his subjects, అనురఞ్జతే loves.

Rama never told lies. He was a learned man. He honoured elders by going forward to them. He loved his subjects as much as his subjects loved him.
సానుక్రోశో జితక్రోధో బ్రాహ్మణప్రతిపూజకః.

దీనానుకమ్పీ ధర్మజ్ఞో నిత్యం ప్రగ్రహవాంశ్చుచిః৷৷2.1.15৷৷


సానుక్రోశ: compassionate జితక్రోధ: one who has conquered anger, బ్రాహ్మణప్రతిపూజక: worshipper of brahmins, దీనానుకమ్పీ compassionate to the distressed, ధర్మజ్ఞ: one who knows (follows) righteousness, నిత్యమ్ always, ప్రగ్రహవాన్ self-restrained, శుచి: pure in spirit.

He was kind-hearted and compassionate to the distressed, cool-headed and righteous. A worshipper of brahmins he was always self-restrained and pure in spirit.
కులోచితమతిః క్షాత్రం ధర్మం స్వం బహుమన్యతే.

మన్యతే పరయా కీర్త్యా మహత్స్వర్గఫలం తతః৷৷2.1.16৷৷


కులోచితమతిః having thoughts befitting his dynasty, స్వమ్ his own, క్షాత్రం ధర్మమ్ code of conduct relating to kshatriyas, బహుమన్యతే honours, తతః from that, కీర్త్యా with glory, మహత్ great, స్వర్గఫలమ్ fruits of heaven, మన్యతే considers.

He entertained thoughts befitting his (great) dynasty and honoured the code of conduct of a kshatriya. He believed one could attain heavenly abode through his great achievements.
నాశ్రేయసి రతో విద్వాన్నవిరుద్ధకథారుచిః.

ఉత్తరోత్తరయుక్తౌ చ వక్తా వాచస్పతిర్యథా৷৷2.1.17৷৷


అశ్రేయసి pursuits not conducive to one's welfare, రతః న not interested, విద్వాన్ learned, విరుద్ధకథారుచిః న not interested in speaking against others, ఉత్తరోత్తరయుక్తౌ in debates, వాచస్పతి: యథా like Brihaspati, వక్తా an orator

A learned man, he evinced no interest in pursuits that did not contribute to one's welfare or had he any liking for speaking against others. But in debates his oratorical flourish was comparable to Brihaspati's.
అరోగస్తరుణో వాగ్మీ వపుష్మాన్దేశకాలవిత్.

లోకే పురుషసారజ్ఞ స్సాధురేకో వినిర్మితః৷৷2.1.18৷৷


అరోగః free from disease, తరుణః young, వాగ్మీ eloquent, వపుష్మాన్ healthy, దేశకాలవిత్ aware of time and place, పురుషసారజ్ఞః a judge of men's worth, లోకే in this world, వినిర్మితః created, ఏకః one, సాధుః a sage.

He was young, eloquent, healthy and free from disease. He was conscious of (right) time and place (for his pursuits). He was capable of ascertaining the potentiality of
men. He was born a sage in this world.
స తు శ్రేష్ఠైర్గుణైర్యుక్తః ప్రజానాం పార్థివాత్మజః.

బహిశ్చర ఇవ ప్రాణో బభూవ గుణతః ప్రియః৷৷2.1.19৷৷


శ్రేష్ఠై: excellent, గుణైః with qualities, యుక్తః bestowed with, సః he, పార్థివాత్మజః king's son, ప్రజానామ్ for his subjects, గుణతః by his virtues, ప్రియః favourite one, బహిశ్చరః exterior, ప్రాణః ఇవ like vital life, బభూవ became.

Bestowed with such excellent qualities, the prince (Rama) became a favourite of his subjects. He was like their vital life outside their bodies.
సమ్యగ్విద్యావ్రతస్నాతో యథావత్సాఙ్గవేదవిత్.

ఇష్వస్త్రే చ పితు శ్శ్రేష్ఠో బభూవ భరతాగ్రజః৷৷2.1.20৷৷


సమ్యక్ thoroughly, విద్యావ్రతస్నాతః had the sacred ablution marking the completion of the vow relating to the respective branches of learning, యథావత్ in accordance with tradition, సాఙ్గవేదవిత్ knew Vedas along with its auxiliary sciences, భరతాగ్రజః elder brother of Bharata, ఇష్వస్త్రే in the science of archery, పితుః for father, శ్రేష్ఠ: best, బభూవ became.

With the appropriate sacred ablution marking the completion of the vow relating to the respective branches of learning in accordance with tradition, this elder brother of Bharata achieved proficiency in the Vedas and its auxiliary sciences. He surpassed his father in archery.
కల్యాణాభిజన స్సాధురదీన స్సత్యవాగృజుః.

వృద్ధైరభివినీతశ్చ ద్విజైర్ధర్మార్థదర్శిభిః৷৷2.1.21৷৷


కల్యాణాభిజనః born in a family of noble descent, సాధుః saintly person, అదీనః one without meanness, సత్యవాక్ one truthful in his words, ఋజుః man of rectitude, ధర్మార్థదర్శిభిః by those who are conversant in dharma and artha, వృద్ధైః by the aged, ద్విజైః by brahmins, అభివినీతః well-disciplined.

Born in a family of noble descent, he was saintly. A man without meanness.He was truthful and a man of rectitude. The training he received under aged brahmins conversant with dharma and artha made him well-disciplined.
ధర్మకామార్థతత్త్వజ్ఞః స్మృతిమాన్ప్రతిభానవాన్.

లౌకికే సమయాచారే కృతకల్పో విశారదః৷৷2.1.22৷৷


ధర్మకామార్థతత్త్వజ్ఞః knower of true nature of dharma, artha and kama, స్మృతిమాన్ of (sharp) memory, ప్రతిభానవాన్ of great genius, లౌకికే సమయాచారే in social practices and customs, కృతకల్పః accomplished in Kalpa (vedic rituals), విశారదః highly skilled.

He knew the true nature of dharma, artha and kama. With a sharp memory, he was a genius. He was highly skilled in accomplishing tasks related to social practices and customs.
నిభృత స్సంవృతాకారో గుప్తమన్త్ర స్సహాయవాన్.

అమోఘక్రోధహర్షశ్చ త్యాగసంయమకాలవిత్৷৷2.1.23৷৷


నిభృతః modest, సంవృతాకారః one who concealed his feelings without any outward manifestation, గుప్తమన్త్ర: one who counselled in secrecy, సహాయవాన్ having good friends, అమోఘక్రోధహర్షశ్చ his anger or pleasure did not go vain, త్యాగసంయమకాలవిత్ knows the occasion when to sacrifice and when to excercise restraint.

He (Rama) was modest and did not reveal his inner feelings. He counselled in secrecy and had good friends. Never was his anger or pleasure in vain. He knew the occasion when to sacrifce and when to exercise restraint.
దృఢభక్తి స్స్థిరప్రజ్ఞో నాసద్గ్రాహీ న దుర్వచాః.

నిస్తన్ద్రిరప్రమత్తశ్చ స్వదోషపరదోషవిత్৷৷2.1.24৷৷


దృఢభక్తిః was firm in his devotion, స్థిరప్రజ్ఞః possessed a steady intellect, అసద్గ్రాహీ న not
one to accept anything ignoble, దుర్వచాః న no bad words, నిస్తన్ద్రి: devoid of idleness, అప్రమత్తః not swayed by emotions, స్వదోషపరదోషవిత్ knew his faults as well as of others.

He was firm in his devotion and steady in intellect. He accepted nothing ignoble nor used bad words. He was not swayed by emotions or prone to idleness. He knew his faults as well as of others.
శాస్త్రజ్ఞశ్చ కృతజ్ఞశ్చ పురుషాన్తరకోవిదః.

యః ప్రగ్రహానుగ్రహయోర్యథాన్యాయం విచక్షణః৷৷2.1.25৷৷


యః who (he), శాస్త్రజ్ఞః చ well-versed in scriptures, కృతజ్ఞః చ was grateful, పురుషాన్తరకోవిద: skilled in differentiating the comparative merits of men, యథాన్యాయమ్ in accordance with justice, ప్రగ్రహానుగ్రహయోః in reprimanding and favouring, విచక్షణః was a skilled one.

He was versed in scriptures. He was grateful (to those who did him some good) and skilled in differentiating the comparative merits of men. Fair in his judgement he dispensed justice in accordance with law by reprimanding (the delinquent) and favouring (the honest).
సత్సఙ్గ్రహప్రగ్రహణే స్థానవిన్నిగ్రహస్య చ.

ఆయకర్మణ్యుపాయజ్ఞ స్సన్దృష్టవ్యయకర్మవిత్৷৷2.1.26৷৷


సత్సఙ్గ్రహప్రగ్రహణే in receiving and encouraging the righteous, నిగ్రహస్య చ in restraining also, స్థానవిత్ knower of right means, ఆయకర్మణి in acts of raising revenue, ఉపాయజ్ఞః knower of means, సన్ by being so, దృష్టవ్యయకర్మవిత్ expending money in the prescribed manner.

He was skilled in receiving and encouraging the righteous and in punishing (the wicked). He knew whom to punish. He knew the right means of raising revenue and also expending money in the prescribed manner.
శ్రైష్ఠ్యం శాస్త్రసమూహేషు ప్రాప్తో వ్యామిశ్రకేషు చ.

అర్థధమౌ చ సఙ్గృహ్య సుఖతన్త్రో న చాలసః৷৷2.1.27৷৷


శాస్త్రసమూహేషు in scriptures, వ్యామిశ్రకేషు చ also in the mutually interconnected (and which are mutually contradictory) branches of learning, శ్రైష్ఠ్యమ్ proficiency, ప్రాప్తః obtained, అర్థధర్మౌ in artha and dharma, సఙ్గృహ్య having grasped, సుఖతన్త్రః sought pleasure, అలసః న not indolent.

He obtained proficiency in scriptures and interconnected (mutually contradictory) branches of learning. Only after having grasped the (philosophy of) artha (statecraft) and dharma (righteousness), he sought pleasure. He was never indolent.
వైహారికాణాం శిల్పానాం విజ్ఞాతార్థవిభాగవిత్.

ఆరోహే వినయే చైవ యుక్తో వారణవాజినామ్৷৷2.1.28৷৷


వైహారికాణామ్ meant for entertainment, శిల్పానామ్ of art and craft, విజ్ఞాతా one who understood, అర్థవిభాగవిత్ one who knows how to dispense wealth, వారణవాజినామ్ on elephants and horses, ఆరోహే in mounting, వినయే చైవ in humbling, యుక్తః was experienced.

He had understanding of art and craft useful for entertainment. He knew proper ways of dispensing wealth. He was experienced in riding elephants and horses and in humbling them.
ధనుర్వేదవిదాం శ్రేష్ఠో లోకేతిరథసమ్మతః.

అభియాతా ప్రహర్తా చ సేనానయవిశారదః৷৷2.1.29৷৷


లోకే in this world, ధనుర్వేదవిదామ్ among those skilled in archery, శ్రేష్ఠః excellent, అతిరథసమ్మత: reckoned as a great wielder of war-chariots by his equals, అభియాతా advanced towards his enemies, ప్రహర్తా చ striking at them, సేనానయవిశారదః expert in commanding troops.

He was the best among those skilled in archery in this world. He was reckoned as a great wielder of war-chariots and one who strikes at the enemies by advancing towards them. He was an expert in commanding troops. (Atiratha is an excellent warrior who can manage his chariot, horses and the charioteer.)
అప్రధృష్యశ్చ సఙ్గ్రామే క్రుధ్దైరపి సురాసురైః.

అనసూయో జితక్రోధో న దృప్తో న చ మత్సరీ.

న చావమన్తా భూతానాం న చ కాలవశానుగః৷৷2.1.30৷৷


క్రుద్ధైః by the enraged, సురాసురైరపి even by devatas or rakshasas, సఙ్గ్రామే in the battle, అప్రధృష్యః was incapable of being repressed, అనసూయః free from envy, జితక్రోధః subdued his anger, న దృప్తః was not proud of, మత్సరీ చ న was not malicious, భూతానామ్ among living beings, నచ అవమన్తా never slighted, కాలవశానుగః చ న did not bow to the pressure of time

He was incapable of being repressed even by the enraged devatas or rakshasas in the battle. He was free from envy and had subdued his anger and pride. He was never malicious and he never slighted any living being nor did he bow to the pressure of time.
ఏవం శ్రేష్ఠగుణైర్యుక్తః ప్రజానాం పార్థివాత్మజః.

సమ్మతస్త్రిషు లోకేషు వసుధాయాః క్షమాగుణైః৷৷2.1.31৷৷

బుద్ధ్యా బృహస్పతేస్తుల్యో వీర్యేణాపి శచీపతేః.


ఏవమ్ in this way, శ్రేష్ఠగుణైః with excellent qualities, యుక్తః endowed, పార్థివాత్మజః son of the king, ప్రజానామ్ for his subjects, త్రిషు లోకేషు in the three worlds, సమ్మతః was held in high esteem, క్షమాగుణైః by the quality of forbearance, వసుధాయాః by earth, బుద్ధ్యా by his intelligence, బృహస్పతేః with Brihaspati's, వీర్యేణ by prowess, శచీపతేః consort of Sachi (Indra), తుల్యః equal.

Thus endowed with such excellent qualities, the subjects in the three worlds held him in high esteem. In forbearance he was like the earth, in wisdom like Brihaspati and in prowess like the consort of Sachi (Indra).
తథా సర్వప్రజాకాన్తైః ప్రీతిసంజననైః పితుః৷৷2.1.32৷৷

గుణైర్విరురుచే రామో దీప్తస్సూర్య ఇవాంశుభిః.


తథా thus, సర్వప్రజాకాన్తై: cherished by all his subjects, పితుః for his father, ప్రీతిసంజననైః a source of delight, గుణైః by virtues, రామః Rama, అంశుభిః with rays, దీప్తః resplendent, సూర్యః ఇవ like the Sun, విరురుచే shone.

Rama whose virtues were cherished by all his subjects was a source of delight to his father and he shone like the rays of the resplendent Sun.
తమేవం వ్రతసమ్పన్నమప్రధృష్యపరాక్రమమ్৷৷2.1.33৷৷

లోక పాలోపమం నాథమకామయత మేదినీ.


ఏవం వ్రతసమ్పన్నమ్ enriched with such avowed virtues, అప్రధృష్యపరాక్రమమ్ a man with indomitable prowess, లోకపాలోపమమ్ equal to guardians of the quarters, తమ్ him, మేదినీ the earth, నాథమ్ as lord, అకామయత desired.

The earth desired him as her lord, for he was bestowed with such avowed virtues and with indomitable prowess equal to all the guardians of the quarters.
ఏతైస్తు బహుభిర్యుక్తం గుణైరనుపమైస్సుతమ్৷৷2.1.34৷৷

దృష్ట్వా దశరథో రాజా చక్రే చిన్తాం పరన్తపః.


పరన్తపః subduer of enemies, దశరథః రాజా king Dasaratha, అనుపమైః with incomparable, బహుభిః innumerable, ఏతైః these, గుణైః qualities, యుక్తమ్ endowed with, సుతమ్ his son, దృష్ట్వా having seen, చిన్తామ్ చక్రే contemplated.

Observing his son endowed with such innumerable and incomparable virtues, king Dasaratha, subduer of enemies started thinking.
అథ రాజ్ఞో బభూవైవం వృద్ధస్య చిరజీవినః৷৷2.1.35৷৷

ప్రీతిరేషా కథం రామో రాజా స్యాన్మయి జీవతి.


అథ thereafter, చిరజీవినః a man of long life, వృద్ధస్య of the aged, రాజ్ఞః king, మయి me, జీవతి while living, రామః Rama, రాజా king, కథం స్యాత్ how will he become?, ఏషా ప్రీతిః this
pleasure, ఏవమ్ in this way, బభూవ a (thought) flashed

Thereafter, flashed in the mind of that aged king who had (already) lived long this pleasant thought as to how Rama will become king while he was alive.
ఏషా హ్యస్య పరా ప్రీతిర్హృది సంపరివర్తతే৷৷2.1.36৷৷

కదా నామ సుతం ద్రక్ష్యామ్యభిషిక్తమహం ప్రియమ్.


అహమ్ I, అభిషిక్తమ్ coronate, ప్రియం సుతమ్ dear son, కదా నామ oh when, ద్రక్ష్యామి can I see, ఏషా this, పరా great, ప్రీతిః pleasure, అస్య his, హృది in heart, సంపరివర్తతే హి repeatedly surfaced.

The thought of seeing his dear son coronated repeatedly surfaced his mind so great was his affection (for Rama).
వృద్ధికామో హి లోకస్య సర్వభూతానుకమ్పనః৷৷2.1.37৷৷

మత్తః ప్రియతరో లోకే పర్జన్య ఇవ వృష్టిమాన్.


లోకస్య for this world, వృద్ధికామః desires to promote prosperity, సర్వభూతానుకమ్పన: that (Rama) one who showed kindness to all living beings, వృష్టిమాన్ possessing rain, పర్జన్య: ఇవ like Parjanya, the rain-god, లోకే in this world, మత్తః than me, ప్రియతరః హి is dearer to all people.

(He said to himself) 'his (Rama's) only desire is to promote the prosperity of this world. He is one who shows compassion to all beings and is like the rain-god dearer than me to the people of the world'.
యమశక్రసమో వీర్యే బృహస్పతిసమో మతౌ৷৷2.1.38৷৷

మహీధరసమో ధృత్యాం మత్తశ్చ గుణవత్తరః.


వీర్యే in prowess, యమశక్రసమః equal to Yama and Indra, మతౌ in wisdom, బృహస్పతి సమః equal to Brihaspati, ధృత్యామ్ in firmness, మహీధరసమః equal to a mountain, మత్తః చ than me also, గుణవత్తరః a man of greater virtues.

'In prowess he is equal to Yama and Indra,in wisdom to Brihaspati and in firmness to a mountain and in virtues greater than me'.
మహీమహమిమాం కృత్స్నామధితిష్ఠన్తమాత్మజమ్৷৷2.1.39৷৷

అనేన వయసా దృష్ట్వా యథాస్వర్గమవాప్నుయామ్.


కృత్స్నామ్ entire dominion, ఇమామ్ this, మహీమ్ earth, అధితిష్ఠన్తమ్ established, ఆత్మజమ్ son, అనేన in this, వయసా age, దృష్ట్వా having seen, అహమ్ I, యథా as if, స్వర్గమ్ heaven, అవాప్నుయామ్ will attain.

'Seeing my son ruling this entire dominion of the earth, I will experience the bliss of attaining heaven at this age.'
ఇత్యేతైర్వివిధైస్తైస్తైరన్యపార్థివదుర్లభైః৷৷2.1.40৷৷

శిష్టైరపరిమేయైశ్చ లోకే లోకోత్తరైర్గుణైః.

తం సమీక్ష్య మహారాజో యుక్తం సముదితైశ్శుభైః৷৷2.1.41৷৷

నిశ్చిత్య సచివైస్సార్ధం యువరాజమమన్యత.


ఇతి in this manner, వివిధైః various, అన్యపార్థివదుర్లభైః not found in other kings, తై: తై: by respective, ఏతైః with these virtues, లోకే in this world, అపరిమేయైః immeasurable, లోకోత్తరైః distinguished in this world, సముదితైః all converged at one place, శుభైః auspicious, శిష్టైః praiseworthy, గుణైః virtues, యుక్తమ్ endowed with, తమ్ him, సమీక్ష్య having observed, మహారాజః king (Dasaratha), సచివైః సార్ధమ్ with his ministers, నిశ్చిత్య having decided, యువరాజమ్ as prince-regent, అమన్యత thought.

King Dasaratha in consultation with his ministers observed that Rama is endowed with various virtues not found in other kings, immeasurable virtues which are praiseworthy, and exemplary. He is distinguished in this world as all qualities seem to have merged in him. The king then made up his mind to make him prince-regent.
దివ్యన్తరిక్షే భూమౌ చ ఘోరముత్పాతజం భయమ్৷৷2.1.42৷৷

స్చచక్షేథ మేధావీ శరీరే చాత్మనో జరామ్.


అథ thereafter, మేధావీ sagacious (Dasaratha), దివి in heaven, అన్తరిక్షే in the sky, భూమౌ చ on earth, ఉత్పాతజమ్ portentous omens, ఘోరమ్ dreadful, భయమ్ fear, ఆత్మనః his, శరీరే in the body, జరాం చ old age also, సఞ్చచక్షే perceived.

The sagacious king, too perceived his body ageing and the portentous omens in the heaven, in the sky and on the earth causing dreadful concern.
పూర్ణచన్ద్రాననస్యాథ శోకాపనుదమాత్మనః৷৷2.1.43৷৷

లోకే రామస్య బుబుధే సమ్ప్రియత్వం మహాత్మనః.


అథ afterwards, పూర్ణచన్ద్రాననస్య having countenance resembling the full Moon, మహాత్మనః of the noble, రామస్య Rama's, ఆత్మనః his, శోకాపనుదమ్ dispeller of grief, లోకే సమ్ప్రియత్వమ్ he being a favourite of the people, బుబుధే realised.

The king realised afterwards that his grief would be dispelled if noble Rama whose countenance resembled the full moon and who was a favourite of the people is crowned.
ఆత్మనశ్చ ప్రజానాం చ శ్రేయసే చ ప్రియేణ చ৷৷2.1.44৷৷

ప్రాప్తకాలేన ధర్మాత్మా భక్త్యా త్వరితవాన్ నృపః.


ధర్మాత్మా righteous నృపః king, ఆత్మనశ్చ of his own, ప్రజానాం చ of his subjects, శ్రేయసే చ for the welfare, ప్రియేణ చ with much love, ప్రాప్తకాలేన proper time having come, భక్త్యా with longing, త్వరితవాన్ hastened.

Longing for it, the noble king realized that the time was ripe for the acceleration of the process of safeguarding his own and his subjects' welfare.
నానానగరవాస్తవ్యాన్పృథగ్జానపదానపి৷৷2.1.46৷৷

సమానినాయ మేదిన్యాః ప్రధానాన్పృథివీపతీన్.


నానానగరవాస్తవ్యాన్ residents of various cities, జానపదానపి villagers also, మేదిన్యాః of this earth, ప్రధానాన్ important persons exercising authority, పృథివీపతీన్ kings, పృథక్ separately, సమానినాయ summoned.

He summoned individually kings and all important citizens residing in various cities and villages of this earth.
న తు కేకయరాజానం జనకం వా నరాధిపః৷৷2.1.46৷৷

త్వరయా చానయామాస పశ్చాత్తౌ శ్రోష్యతః ప్రియమ్.


నరాధిపః the king (Dasaratha), త్వరయా in haste, కేకయరాజానమ్ king of Kekaya country, జనకం వా or Janaka, తౌ both of them, ప్రియమ్ glad news, పశ్చాత్ afterwards, శ్రోష్యతః would hear, న ఆనయామాస did not summon.

The king did not invite both the kings of Kekaya and Janaka in haste with an intention that they would hear the glad news at a later date.
తాన్వేశ్మనానాభరణైర్యథార్హం ప్రతిపూజితాన్৷৷2.1.47৷৷

దదర్శాలఙ్కృతో రాజా ప్రజాపతిరివ ప్రజాః.


వేశ్మనానాభరణైః houses and ornaments, యథార్హమ్ in a befitting manner, ప్రతిపూజితాన్ having been received respectfully, తాన్ all of them, రాజా king (Dasaratha), అలఙ్కృతః adorned, ప్రజాపతిః lord Brahma, ప్రజాః ఇవ like people, దదర్శ beheld.

The king who received them in a befitting manner and provided them with residence and ornaments looked like lord Brahma adorned by the people.
అథోపవిష్టే నృపతౌ తస్మిన్పరబలార్దనే৷৷2.1.48৷৷

తతః ప్రవివిశు శ్శేషా రాజానో లోకసమ్మతాః.


అథ then, పరబలార్దనే tormenter of the enemy forces, తస్మిన్ that, నృపతౌ king, ఉపవిష్టే when he was seated, తతః thereafter, లోకసమ్మతాః beloved of their subjects, శేషాః remaining, రాజానః kings, ప్రవివిశుః entered.

After the king (Dasaratha) who was a tormenter of enemy forces was seated, the rest of the kings beloved of their subjects entered (the assembly hall).
అథ రాజవితీర్ణేషు వివిధేష్వాసనేషు చ৷৷2.1.49৷৷

రాజానమేవాభిముఖాః నిషేదుర్నియతా నృపాః.


అథ then, నృపాః (those) kings, రాజవితీర్ణేషు given by king, వివిధేషు different, ఆసనేషు in the seats, రాజానమేవ the king alone, అభిముఖాః facing, నియతాః following the royal tradition, నిషేదు: were seated.

Then the kings (who entered the assembly) took the seats assigned to them facing the king (Dasaratha), following the royal tradition.
సలబ్ధమానైర్వినయాన్వితైర్నృపైః

పురాలయైర్జానపదైశ్చ మానదైః.

ఉపోపవిష్టైర్నృపతిర్వృతో బభౌ

సహస్రచక్షుర్భగవానివామరైః৷৷2.1.50৷৷


లబ్ధమానైః by those who received honour, వినయాన్వితైః by those endowed with modesty, ఉపోపవిష్టైః by those seated nearby, నృపైః by the kings, పురాలయైః by those residing in towns, జానపదైః చ also in villages, మానదై: by the respectful, వృతః surrounded by, సః నృపతిః that king, అమరైః by devatas, భగవాన్ lord, సహస్రచక్షురివ like the thousand-eyed (Indra), బభౌ shone.

Surrounded by those feudatory kings endowed with modesty, and received with due honour and by the respectful residents of cities and villages, the king (Dasaratha), resembled lord Indra, the thousand- eyed encircled by the gods.
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే అయోధ్యాకాణ్డే ప్రథమస్సర్గః.
Thus ends the first sarga of Ayodhyakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.