[Encounter between Rama and Khara.]
ఖరం తు విరథం రామో గదాపాణిమవస్థితమ్.
మృదుపూర్వం మహాతేజాః పరుషం వాక్యమబ్రవీత్৷৷3.29.1৷৷
ఖరం తు విరథం రామో గదాపాణిమవస్థితమ్.
మృదుపూర్వం మహాతేజాః పరుషం వాక్యమబ్రవీత్৷৷3.29.1৷৷
Sloka & Translation
మహాతేజా: briliant, రామః Rama, విరథమ్: deprived of chariot, గదాపాణిమ్ wielding a mace, అవస్థితమ్ stood, ఖరమ్ Khara, మృదుపూర్వమ్ gentle first, పరుషమ్ harsh వాక్యమ్ words, అబ్రవీత్ said.
Effulgent Rama looked at Khara who stood with a mace in hand minus his chariot and said to him first in a gentle voice and then harshly :
గజాశ్వరథసమ్బాధే బలే మహతి తిష్ఠతా.
కృతం సుదారుణం కర్మ సర్వలోకజుగుప్సితమ్৷৷3.29.2৷৷
కృతం సుదారుణం కర్మ సర్వలోకజుగుప్సితమ్৷৷3.29.2৷৷
గజాశ్వరథసమ్బాధే elephants, horses, chariots etc. మహతి in a great, బలే army, తిష్ఠతా standing, సర్వలోకజుగుప్సితమ్ despised by the entire world, సుదారుణమ్ very cruel, కర్మ deed, కృతమ్ done.
Although you command a huge army with many elephants, horses, chariots, etc. you have done such cruel deeds that the entire world despises you.
ఉద్వేజనీయో భూతానాం నృశంసః పాపకర్మకృత్.
త్రయాణామపి లోకానామీశ్వరోపి న తిష్ఠతి৷৷3.29.3৷৷
త్రయాణామపి లోకానామీశ్వరోపి న తిష్ఠతి৷৷3.29.3৷৷
భూతానామ్ of all beings, ఉద్వేజనీయః causing distress, పాపకర్మకృత్ doer of sinful deeds, నృశంసః wicked, త్రయాణామ్ of the three, లోకానామ్ worlds, ఈశ్వరోపి even if he is the lord, న తిష్ఠతి not survive.
One who is wicked, does sinful deeds and causes distress to all beings, will not
survive even if he is the lord of the three worlds.
కర్మ లోకవిరుద్ధం తు కుర్వాణం క్షణదాచర.
తీక్ష్ణం సర్వజనో హన్తి సర్పం దుష్టమివాగతమ్৷৷3.29.4৷৷
తీక్ష్ణం సర్వజనో హన్తి సర్పం దుష్టమివాగతమ్৷৷3.29.4৷৷
క్షణదాచర O night-ranger ! లోకవిరుద్ధమ్ that which is against the world, కర్మ deeds, కుర్వాణమ్ who does, తీక్ష్ణమ్ a terrific, సర్వజనః all people, ఆగతమ్ befallen, దుష్టమ్ cruel, సర్పమివ like a serpent, హన్తి will kill.
O night-ranger, one who does a horrific deed which is against the world will be killed like an evil serpent come near.
లోభాత్పాపాని కుర్వాణః కామాద్వా యో న బుధ్యతే.
భ్రష్టః పశ్యతి తస్యాన్తం బ్రాహ్మణీ కరకాదివ৷৷3.29.5৷৷
భ్రష్టః పశ్యతి తస్యాన్తం బ్రాహ్మణీ కరకాదివ৷৷3.29.5৷৷
లోభాత్ out of greed, కామాద్వా out of passion, యః whoever, పాపాని sinful deeds, కుర్వాణః commits, న బుధ్యతే not realise, భ్రష్ఠః ruined, కరకాత్ by a hailstone, బ్రాహ్మణీవ like a lizard, తస్య his, అన్తమ్ end, పశ్యతి will see.
Whoever commits sinful deeds out of greed or passion and without realisation will be ruined at the end like a lizard that eats hailstone (and dies).
వసతో దణ్డకారణ్యే తాపసాన్ధర్మచారిణః.
కిన్ను హత్వా మహాభాగాన్ఫలం ప్రాప్స్యసి రాక్షస৷৷3.29.6৷৷
కిన్ను హత్వా మహాభాగాన్ఫలం ప్రాప్స్యసి రాక్షస৷৷3.29.6৷৷
రాక్షస O demon !, దణ్డకారణ్యే in Dandaka forest, వసతః while residing, ధర్మచారిణః those followers of righteous path, మహాభాగాన్ venerable ones , తాపసాన్ ascetics, హత్వా after killing, కిం ను what kind, ఫలమ్ fruit, ప్రాప్స్యసి will you get.
O demon ! what benefit will you get by killing the venerable ascetics, followers of righteous path residing in Dandaka forest?
న చిరం పాపకర్మాణః క్రూరా లోకజుగుప్సితాః.
ఐశ్వర్యం ప్రాప్య తిష్ఠన్తి శీర్ణమూలా ఇవ ద్రుమాః৷৷3.29.7৷৷
ఐశ్వర్యం ప్రాప్య తిష్ఠన్తి శీర్ణమూలా ఇవ ద్రుమాః৷৷3.29.7৷৷
పాపకర్మాణః who do sinful deeds, లోకజుగుప్సితాః despised by the world, క్రూరాః cruel, ఐశ్వర్యమ్ prosperity, ప్రాప్య after obtaining, శీర్ణమూలాః decayed at the roots, ద్రుమాః ఇవ like trees, చిరమ్ long time, న తిష్టన్తి will not stand.
Cruel people, who are despised by the world for their sinful deeds, will not be prosperous for long just like trees with decayed roots.
అవశ్యం లభతే జన్తుః ఫలం పాపస్య కర్మణః.
ఘోరం పర్యాగతే కాలే ద్రుమాః పుష్పమివార్తవమ్৷৷3.29.8৷৷
ఘోరం పర్యాగతే కాలే ద్రుమాః పుష్పమివార్తవమ్৷৷3.29.8৷৷
కాలే (at the right) time, పర్యాగతే comes in, జన్తుః people, పాపస్య కర్మణః of sinful deeds, ఘోరమ్ terrific, ఫలమ్ fruit, ద్రుమాః trees, ఆర్తవమ్ in proper season, పుష్పమివ like the flowers, అవశ్యమ్ certainly, లభతే will get.
Just as the trees bear flowers at the proper season, so also people will certainly reap the fruits of their terrible, sinful deeds at appropriate time.
నచిరాత్ప్రాప్యతే లోకే పాపానాం కర్మణాం ఫలమ్.
సవిషాణామివాన్నానాం భుక్తానాం క్షణదాచర৷৷3.29.9৷৷
సవిషాణామివాన్నానాం భుక్తానాం క్షణదాచర৷৷3.29.9৷৷
క్షణదాచర O night ranger ! లోకే in the world, పాపానామ్ of sinful, కర్మణామ్ of actions, ఫలమ్ result, భుక్తానామ్ eaten, సవిషాణామ్ poisonous, అన్నానామివ like the food, నచిరాత్ soon, ప్రాప్యతే will obtain.
O night-ranger ! people will reap the result of their sinful actions in this world soon like one eating poisonous food.
పాపమాచరతాం ఘోరం లోకస్యాప్రియమిచ్ఛతామ్.
అహమాసాదితో రాజా ప్రాణాన్హన్తుం నిశాచర৷৷3.29.10৷৷
అహమాసాదితో రాజా ప్రాణాన్హన్తుం నిశాచర৷৷3.29.10৷৷
నిశాచర night-ranger, ఘోరమ్ terrific, పాపమ్ sin, ఆచరతామ్ doers, లోకస్య in this world, అప్రియమ్ offensive actions, ఇచ్ఛతామ్ who like to do, ప్రాణాన్ life, హన్తుమ్ to put an end, రాజా king, అహమ్ I, ఆసాదితః I have come.
O night-ranger ! I have come with the orders of the king to put an end to the lives of the perpetrators of dreadful, sinful and offensive deeds in this world.
అద్య హి త్వాం మయా ముక్తాశ్శరాః కాఞ్చనభూషణాః.
విదార్యాతిపతిష్యన్తి వల్మీకమివ పన్నగాః৷৷3.29.11৷৷
విదార్యాతిపతిష్యన్తి వల్మీకమివ పన్నగాః৷৷3.29.11৷৷
అద్య now, మయా by me, ముక్తాః unleashed, కాఞ్చనభూషణాః adorned with gold ornaments, శరాః arrows, పన్నగాః like serpent, వల్మీకమివ like the anthill, త్వా you, విదార్య after piercing the body, అతిపతిష్యతని will come out.
Now when I unleash the golden arrows, they will pierce through your body and come out like serpents emerging from the anthill.
యే త్వయా దణ్డకారణ్యే భక్షితా ధర్మచారిణః.
తానద్య నిహతస్సఙ్ఖ్యే ససైన్యోనుగమిష్యసి৷৷3.29.12৷৷
తానద్య నిహతస్సఙ్ఖ్యే ససైన్యోనుగమిష్యసి৷৷3.29.12৷৷
త్వయా by you, దణ్డకారణ్యే in Dandaka forest, యే those, ధర్మచారిణః righteous people, భక్షితాః are eaten, తాన్ those, అద్య now, సఙ్ఖ్యే in the war, నిహతః killed, ససైన్యః along with your army, అనుగమిష్యసి will be following.
Slain by me in the battle today, you and your army will follow the righteous men eaten by you in Dandaka forest.
అద్య త్వాం నిహతం బాణైః పశ్యన్తు పరమర్షయః.
నిరయస్థం విమానస్థా యే త్వయా హింసితాః పురా৷৷3.29.13৷৷
నిరయస్థం విమానస్థా యే త్వయా హింసితాః పురా৷৷3.29.13৷৷
పురా earlier, త్వయా by you, యే whom, హింసితాః tortured, పరమర్షయః great seers, విమానస్థాః seated in the aerial vehicles, అద్య now, బాణైః with arrows, నిహతమ్ killed, నిరయస్థమ్ fallen into hell, త్వామ్ you, పశ్యన్తు see you.
The great seers whom you have earlier tortured and killed will, from their aerial vehicles, see you fallen into hell.
ప్రహర త్వం యథాకామం కురు యత్నం కులాధమ.
అద్య తే పాతయిష్యామి శిరస్తాలఫలం యథా৷৷3.29.14৷৷
అద్య తే పాతయిష్యామి శిరస్తాలఫలం యథా৷৷3.29.14৷৷
కులాధమ O Nile of the race, త్వమ్ you, యథాకామమ్ as you wish, ప్రహర freely strike at me, యత్నమ్ effort, కురు you may do, అద్య now, తే your, శిరః head, తాలఫలం యథా like a palm fruit, పాతయిష్యామి will strike you down.
O vile fellow, now you may strike at me as you please. I will make your head fall down like a palm fruit.
ఏవముక్తస్తు రామేణ కృద్ధస్సంరక్తలోచనః.
ప్రత్యువాచ ఖరో రామం ప్రహసన్క్రోధమూర్ఛితః৷৷3.29.15৷৷
ప్రత్యువాచ ఖరో రామం ప్రహసన్క్రోధమూర్ఛితః৷৷3.29.15৷৷
రామేణ by Rama, ఏవమ్ in that way, ఉక్తః having said, ఖరః Khara, సంరక్తలోచనః eyes turned red, (తతః then), ప్రహసన్ laughed, క్రోధమూర్ఛితః lost his senses in anger, రామమ్ to Rama, ప్రత్యువాచ replied.
Challenged by Rama in that manner, Khara, his senses switched off, eyes turned red due to anger, replied laughing :
ప్రాకృతాన్రాక్షసాన్హత్వా యుద్ధే దశరథాత్మజ.
ఆత్మనా కథమాత్మానమప్రశస్యం ప్రశంససి৷৷3.29.16৷৷
ఆత్మనా కథమాత్మానమప్రశస్యం ప్రశంససి৷৷3.29.16৷৷
దశరథాత్మజ O Rama, son of Dasaratha, యుద్ధే in war, ప్రాకృతాన్ ordinary ( people), రాక్షసాన్
demons, హత్వా killing, అప్రశస్యమ్ not praiseworthy, ఆత్మానమ్ yourself, ఆత్మనా by yourself, కథమ్ why, ప్రశంససి praising.
O son of Dasaratha, it is not praiseworthy to kill ordinary demons in war. Why do you praise yourself for it?
విక్రాన్తా బలవన్తో వా యే భవన్తి నరర్షభాః.
కథయన్తి న తే కిఞ్చిత్తేజసా స్వేన గర్వితాః৷৷3.29.17৷৷
కథయన్తి న తే కిఞ్చిత్తేజసా స్వేన గర్వితాః৷৷3.29.17৷৷
యే those, నరర్షభాః best of men, విక్రాన్తాః valiant, బలవన్తో వా strong, భవన్తి they are, తే they, స్వేన by their own, తేజసా by valour, గర్వితాః proud of, కిఞ్చిత్ even a little, న కథయన్తి do not speak of.
The valiant, strong and the best of men do not at all speak proudly of themselves and their valour.
ప్రాకృతాస్త్వకృతాత్మానో లోకే క్షత్రియపాంసనాః.
నిరర్థకం వికత్థన్తే యథా రామ వికత్థసే৷৷3.29.18৷৷
నిరర్థకం వికత్థన్తే యథా రామ వికత్థసే৷৷3.29.18৷৷
రామ Rama, లోకే in the world, అకృతాత్మానః having no control over self, ప్రాకృతాస్తు common people, క్షత్రియపాంసనాః lowest of kshatriyas, యథా as, వికత్థన్తే they boast, నిరర్థకమ్ in a meaningless, వికత్థసే you boast yourself.
O Rama! common people, having no control over themselves and the lowest of kshatriyas boast of themselves in the world in a meaningless way as you are doing (now).
కులం వ్యపదిశన్వీరస్సమరే కోభిధాస్యతి.
మృత్యుకాలే హి సమ్ప్రాప్తే స్వయమప్రస్తవే స్తవమ్৷৷3.29.19৷৷
మృత్యుకాలే హి సమ్ప్రాప్తే స్వయమప్రస్తవే స్తవమ్৷৷3.29.19৷৷
మృత్యుకాలే when death, సమ్ప్రాప్తే comes, వీరః hero, కః who, సమరే in war, కులమ్ his race, వ్యపదిశన్ naming, అప్రస్తవే unnecessarily, స్వయమ్ himself, స్తవమ్ praise, అభిధాస్యతి will talk
of.
When death comes in a battle no hero will name his race and boast of himself unnessarily.
సర్వథైవ లఘుత్వం తే కత్థనేన విదర్శితమ్.
సువర్ణప్రతిరూపేణ తప్తేనేవ కుశాగ్నినా৷৷3.29.20৷৷
సువర్ణప్రతిరూపేణ తప్తేనేవ కుశాగ్నినా৷৷3.29.20৷৷
కత్థనేన by boasting, తప్తేన heated, సువర్ణప్రతిరూపేణ looking like gold, కుశాగ్నినా ఇవ by the fire of kusa grass, సర్వథైవ by all means, తే your, లఘుత్వమ్ meanness, విదర్శితమ్ is exhibited.
All your meanness is exhibited by your boasting just as the kusa grass caught by fire appears like gold.
న తు మామిహ తిష్ఠన్తం పశ్యసి త్వం గదాధరమ్.
ధరాధరమివాకమ్ప్యం పర్వతం ధాతుభిశ్చితమ్৷৷3.29.21৷৷
ధరాధరమివాకమ్ప్యం పర్వతం ధాతుభిశ్చితమ్৷৷3.29.21৷৷
త్వమ్ you, గదాధరమ్ holding a mace, ఇహ here, తిష్ఠన్తమ్ while standing, ధాతుభిః with minerals, చితమ్ inlaid, పర్వతమ్ mountain, ధరాధరమివ like supporter of earth, అకమ్ప్యమ్ unshakeable, మామ్ me, పశ్యసి you are seeing, నను indeed.
Indeed, (it is strange that) you do not see me holding a mace and standing here like an unshakeable mountain which contains minerals and supports the earth.
పర్యాప్తోహం గదాపాణిర్హన్తుం ప్రాణాన్రణే తవ.
త్రయాణామపి లోకానాం పాశహస్త ఇవాన్తకః৷৷3.29.22৷৷
త్రయాణామపి లోకానాం పాశహస్త ఇవాన్తకః৷৷3.29.22৷৷
పాశహస్తః holding the noose of death, అన్తకః Yama, త్రయాణామ్ for the three, లోకానామపి ఇవ worlds also, రణే in war, తవ your, ప్రాణాన్ life, హన్తుమ్ to kill, గదాపాణిః weilding mace, అహమ్ I, పర్యాప్తః enough.
Just like lord Yama, holding a noose of death is alone enough to destroy the three
worlds, I am alone sufficient to take away your life in war, a mace in hand.
కామం బహ్వపి వక్తవ్యం త్వయి వక్ష్యామి న త్వహమ్.
అస్తం గచ్ఛేద్ధి సవితా యుద్ధవిఘ్నస్తతో భవేత్৷৷3.29.23৷৷
అస్తం గచ్ఛేద్ధి సవితా యుద్ధవిఘ్నస్తతో భవేత్৷৷3.29.23৷৷
త్వయి on you, బహు much, వక్తవ్యమపి has to be said, కామమ్ indeed, తు but, అహమ్ I, న వక్ష్యామి not speak any more, సవితా Sun, అస్తం గచ్ఛేత్ will set, తతః thereafter, యుద్ధవిఘ్నః obstacle to wage war, భవేత్ will be.
Indeed, I shall not speak any more even though a lot can be said on you. But the Sun is about to set and it will be improper to wage war thereafter.
చతుర్దశ సహస్రాణి రాక్షసానాం హతాని తే.
త్వద్వినాశాత్కరోమ్యేషాం తేషామశ్రుప్రమార్జనమ్৷৷3.29.24৷৷
త్వద్వినాశాత్కరోమ్యేషాం తేషామశ్రుప్రమార్జనమ్৷৷3.29.24৷৷
తే for you, ఏషాం these, రాక్షసానామ్ of demons, చతుర్దశ fourteen, సహస్రాణి thousand, హతాని killed, త్వద్వినాశాత్ by their destruction, తేషామ్ their, అశ్రుప్రమార్జనమ్ wiping their tears, కరోమి I shall carry out.
You have killed these fourteen thousand demons. Therefore, I will wipe their tears by destroying you.
ఇత్యుక్త్వా పరమక్రుద్ధస్తాం గదాం పరమాఙ్గదః.
ఖరశ్చిక్షేప రామాయ ప్రదీప్తామశనిం యథా৷৷3.29.25৷৷
ఖరశ్చిక్షేప రామాయ ప్రదీప్తామశనిం యథా৷৷3.29.25৷৷
పరమాఙ్గదః adorned with large shoulder bands, ఖరః Khara, ఇతి thus, ఉక్త్వా having said, పరమక్రుద్ధః highly enraged, ప్రదీప్తామ్ blazing, అశనిం యథా like a thunderbolt, తాం గదామ్ that mace, రామాయ at Rama, చిక్షేవ hurled.
Having said this, highly enraged Khara adorned with large shoulder bands, hurled at Rama, his mace glowing like a thunderbolt.
ఖరబాహుప్రయుక్తా సా ప్రదీప్తా మహతీ గదా.
భస్మవృక్షాంశ్చ గుల్మాంశ్చ కృత్వాగాత్తత్సమీపతః৷৷3.29.26৷৷
భస్మవృక్షాంశ్చ గుల్మాంశ్చ కృత్వాగాత్తత్సమీపతః৷৷3.29.26৷৷
ఖరబాహుప్రయుక్తా unleashed by Khara's arms, ప్రదీప్తా blazing, మహతీ huge, గదా mace, వృక్షాంశ్చ trees, గుల్మాంశ్చ shrubs, భస్మ ashes, కృత్వా reduced into, తత్సమీపతః close to him, అగాత్ reached.
The huge, blazing mace hurled by Khara's arms reduced the trees and shrubs into ashes and came close to Rama.
తామాపతన్తీం జ్వలతాం మృత్యుపాశోపమాం గదామ్.
అన్తరిక్షగతాం రామచశిచ్ఛేద బహుధా శరైః৷৷3.29.27৷৷
అన్తరిక్షగతాం రామచశిచ్ఛేద బహుధా శరైః৷৷3.29.27৷৷
ఆపతన్తీ falling down, జ్వలతామ్ burning, మృత్యుపాశోపమామ్ like the noose of death, తాం గదామ్ that mace, అన్తరిక్షగతామ్ in the sky, రామః Rama, శరైః arrows, బహుధా several pieces, చిచ్ఛేద shattered.
The mace, which moved in the sky burning like the noose of death was shattered to pieces by Rama.
సా వికీర్ణా శరైర్భగ్నా పపాత ధరణీతలే.
గదా మన్త్రౌషధబలైర్వ్యాలీవ వినిపాతితా৷৷3.29.28৷৷
గదా మన్త్రౌషధబలైర్వ్యాలీవ వినిపాతితా৷৷3.29.28৷৷
శరైః arrows, భగ్నా broken, సా గదా the mace, మన్త్రౌషధబలైః on the strength of mantras and medicines, వినిపాతితా fell down, వ్యాలీవ like a female serpent, వికీర్ణా scattered, ధరణీతలే on the ground, పపాత fell down.
The mace shattered by the arrows of Rama , fell down scattered to pieces on the ground like a female serpent subdued by the force of mantras and medicine.
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే అరణ్యకాణ్డే ఏకోనత్రింశస్సర్గః৷৷
Thus ends the twentyninth sarga of Aranyakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.