[Sita's conjucture]
തതശ്ശാഖാന്തരേ ലീനം ദൃഷ്ട്വാ ചലിതമാനസാ.
വേഷ്ടിതാര്ജുനവസ്ത്രം തം വിദ്യുത്സങ്ഘാതപിങ്ഗലമ്৷৷5.32.1৷৷
തതശ്ശാഖാന്തരേ ലീനം ദൃഷ്ട്വാ ചലിതമാനസാ.
വേഷ്ടിതാര്ജുനവസ്ത്രം തം വിദ്യുത്സങ്ഘാതപിങ്ഗലമ്৷৷5.32.1৷৷
Sloka & Translation
തതഃ then, ശാഖാന്തരേ in between the branches, ലീനമ് hidden, വേഷ്ടിതാര്ജുനവസ്ത്രമ് clad in white, വിദ്യുത്സങ്ഘാതപിങ്ഗലമ് of tawny complexion like a cluster of lightnings, തമ് him, ദൃഷ്ട്വാ seeing, ചലിതമാനസാ got perplexed.
Sita got perplexed on seeing him (Hanuman), who was tawny in complexion and looked like a cluster of lightnings, clad in white and hidden in between the branches.
സാ ദദര്ശ കപിം തത്ര പ്രശ്രിതം പ്രിയവാദിനമ്.
ഫുല്ലാശോകോത്കരാഭാസം തപ്തചാമീകരേക്ഷണമ്৷৷5.32.2৷৷
ഫുല്ലാശോകോത്കരാഭാസം തപ്തചാമീകരേക്ഷണമ്৷৷5.32.2৷৷
സാ she, തത്ര there, ഫുല്ലാശോകോത്കരാഭാസമ് bright like fully-blossomed Ashoka flower, തപ്തചാമീകരേക്ഷണമ് whose eyes are bright like molten gold, പ്രശ്രിതമ് was readily approaching, പ്രിയവാദിനമ് one who spoke softly and pleasingly, കപിമ് monkey, ദദര്ശ saw.
There (on the tree) she noticed a monkey like a cluster of fully blossomed Ashoka flower, shining bright, whose eyes were glowing like pure molten gold, speaking softly and pleasingly.
മൈഥിലീ ചിന്തയാമാസ വിസ്മയം പരമം ഗതാ.
അഹോ ഭീമമിദം രൂപം വാനരസ്യ ദുരാസദമ്৷৷5.32.3৷৷
ദുര്നിരീക്ഷമിതി ജ്ഞാത്വാ പുനരേവ മുമോഹ സാ.
അഹോ ഭീമമിദം രൂപം വാനരസ്യ ദുരാസദമ്৷৷5.32.3৷৷
ദുര്നിരീക്ഷമിതി ജ്ഞാത്വാ പുനരേവ മുമോഹ സാ.
മൈഥിലീ Mythili, പരമമ് supreme, വിസ്മയമ് astonishment, ഗതാ felt, ചിന്തയാമാസ began thinking,
അഹോ Oh!, വാനരസ്യ vanara's, ദുരാസദമ് inaccessible, ഇദമ് this, രൂപമ് appearance, ഭീമമ് frightening, ദുര്നിരീക്ഷമ് impossible to look at, ഇതി thus, ജ്ഞാത്വാ thinking, സാ she, പുനരേവ once again, മുമോഹ fainted.
Astonisted Mythili began thinking. 'Oh! this vanara's appearance is frightening. He is terrible to look at. He is inaccessible'. Thinking over this again and again, she fainted.
വിലലാപ ഭൃശം സീതാ കരുണം ഭയമോഹിതാ৷৷5.32.4৷৷
രാമരാമേതി ദുഃഖാര്താ ലക്ഷ്മണേതി ച ഭാമിനീ.
രുരോദ ബഹുധാ സീതാ മന്ദം മന്ദസ്വരാ സതീ৷৷5.32.5৷৷
രാമരാമേതി ദുഃഖാര്താ ലക്ഷ്മണേതി ച ഭാമിനീ.
രുരോദ ബഹുധാ സീതാ മന്ദം മന്ദസ്വരാ സതീ৷৷5.32.5৷৷
ഭാമിനീ a noble lady, സീതാ Sita, ഭയമോഹിതാ overcome with fear, ദുഃഖാര്താ sorrowful, രാമരാമേതി saying Rama, Rama, ലക്ഷ്മണേതി ച and Lakshmana also, ഭൃശമ് repeatedly, കരുണമ് pitiably, വിലലാപ cried, സീതാ Sita, മന്ദസ്വരാ സതീ in low voice, ബഹുധാ many ways, രുരോദ cried.
Overcome with sorrow and fear, noble Sita sobbed pitiably muttering repeatedly. 'O Rama, O Rama, O Lakshmana'.
സാ തം ദൃഷ്ട്വാ ഹരിശ്രേഷ്ഠം വിനീതവദുപസ്ഥിതമ്.
മൈഥിലീ ചിന്തയാമാസ സ്വപ്നോയമിതി ഭാമിനീ৷৷5.32.6৷৷
മൈഥിലീ ചിന്തയാമാസ സ്വപ്നോയമിതി ഭാമിനീ৷৷5.32.6৷৷
ഭാമിനീ noble lady, സാ മൈഥിലീ that Maithili, വിനീതവത് humbly, ഉപസ്ഥിതമ് stood near, തമ് him, ഹരിശ്രേഷ്ഠമ് best of vanaras, ദൃഷ്ട്വാ after seeing, അയമ് this, സ്വപ്നഃ dream, ഇതി thus, ചിന്തയാമാസ began thinking.
Noble Sita, seeing the best of vanaras who stood near humbly, began reflecting 'Is this a dream'?
സാ വീക്ഷമാണാ പൃഥുഭുഗ്നവക്ത്രം ശാഖാമൃഗേന്ദ്രസ്യ യഥോക്തകാരമ്.
ദദര്ശ പിങ്ഗാധിപതേ രമാത്യം വാതാത്മജം ബുദ്ധിമതാം വരിഷ്ഠമ്৷৷5.32.7৷৷
ദദര്ശ പിങ്ഗാധിപതേ രമാത്യം വാതാത്മജം ബുദ്ധിമതാം വരിഷ്ഠമ്৷৷5.32.7৷৷
സാ she, വീക്ഷമാണാ was looking here and there, പൃഥുഭുഗ്നവക്ത്രമ് with a large curved face, ശാഖാമൃഗേന്ദ്രസ്യ of the lord of monkeys, യഥോക്തകാരമ് obedient servant, പിങ്ഗാധിപതേ of the king of monkeys, അമാത്യമ് minister, ബുദ്ധിമതാമ് among the intelligent, വരിഷ്ഠമ് foremost, വാതാത്മജമ് son of the wind-god, ദദര്ശ saw.
Looking here and there, she saw a monkey with a large, curved face, an obedient servant and a minister of the monkey-lord, the foremost among the intelligentia and the son of the Wind-god.
സാ തം സമീക്ഷ്യൈവ ഭൃശം വിസംജ്ഞാ ഗതാസുകല്പേന ബഭൂവ സീതാ.
ചിരേണ സംജ്ഞാം പ്രതിലഭ്യ ഭൂയോ വിചിന്തയാമാസ വിശാലനേത്രാ৷৷5.32.8৷৷
ചിരേണ സംജ്ഞാം പ്രതിലഭ്യ ഭൂയോ വിചിന്തയാമാസ വിശാലനേത്രാ৷৷5.32.8৷৷
സാ സീതാ that Sita, തമ് him, സമീക്ഷ്യൈവ after looking at, ഭൃശമ് greatly, വിസംജ്ഞാ lost senses, ഗതാസുകല്പേവ as if she was almost dead, ബഭൂവ remained, വിശാലനേത്രാ large-eyed, ചിരേണ after a long time, സംജ്ഞാമ് senses, പ്രതിലഭ്യ after getting back, ഭൂയഃ again, വിചിന്തയാമാസ started thinking
The large-eyed Sita lost her senses looking at him. She got back her senses after a long time and started thinking again:
സ്വപ്നേ മയായം വികൃതോദ്യ ദൃഷ്ടശ്ശാഖാമൃഗശ്ശാസ്ത്രഗണൈര്നിഷിദ്ധഃ.
സ്വസ്ത്യസ്തു രാമായ സ ലക്ഷ്മണായ തഥാ പിതുര്മേ ജനകസ്യ രാജ്ഞഃ৷৷5.32.9৷৷
സ്വസ്ത്യസ്തു രാമായ സ ലക്ഷ്മണായ തഥാ പിതുര്മേ ജനകസ്യ രാജ്ഞഃ৷৷5.32.9৷৷
അദ്യ today, മയാ by me, വികൃതഃ an ugly form, ശാസ്ത്രഗണൈഃ by sastras, നിഷിദ്ധഃ prohibited, ശാഖാമൃഗഃ monkey, സ്വപ്നേ in a dream, ദൃഷ്ടഃ is seen, സലക്ഷ്മണായ for Lakshmana, രാമായ for Rama, തഥാ so also, മേ പിതുഃ my father, ജനകസ്യ രാജ്ഞഃ of the king Janaka, സ്വസ്തി auspicious, അസ്തു be
'Today I saw an ugly monkey in my dream. Its sight in a dream is inauspicious according to sastras. Let it be auspicious for Lakshmana and Rama for the sake of my father Janaka.
സ്വപ്നോപി നായം നഹി മേസ്തി നിദ്രാ ശോകേന ദുഃഖേന ച പീഡിതായാഃ.
സുഖം ഹി മേ നാസ്തി യതോസ്മി ഹീനാ തേനേന്ദുപൂര്ണപ്രതിമാനനേന৷৷5.32.10৷৷
സുഖം ഹി മേ നാസ്തി യതോസ്മി ഹീനാ തേനേന്ദുപൂര്ണപ്രതിമാനനേന৷৷5.32.10৷৷
അയമ് this, സ്വപ്നോപി even in a dream, ന not, ശോകേന with grief, ദുഃഖേന ച and with sorrow, പീഡിതായാഃ a tormented woman, മേ to me, നിദ്രാ sleep, നാസ്തി ഹി not there, മേ to me, സുഖമ് pleasure, നാസ്തി ഹി not there, യതഃ therefore, ഇന്ദുപൂര്ണപ്രതിമാനനേന whose face is like a fullmoon, തേന with him, ഹീനാ devoid, അസ്മി I am
"But no, it was not a dream for tormented by grief and sorrow I cannot have a dream. When separated from the moon-faced Rama I have no sleep or pleasure, how can I have dream?
രാമേതി രാമേതി സദൈവ ബുദ്ധ്യാ വിചിന്ത്യ വാചാ ബ്രുവതീ തമേവ.
തസ്യാനുരൂപാം ച കഥാം തദര്ഥമേവം പ്രപശ്യാമി തഥാ ശൃണോമി৷৷5.32.11৷৷
തസ്യാനുരൂപാം ച കഥാം തദര്ഥമേവം പ്രപശ്യാമി തഥാ ശൃണോമി৷৷5.32.11৷৷
രാമേതി രാമേതി only Rama Rama, സദാ ഐവ always, ബുദ്ധ്യാ with my brain, വിചിന്ത്യ after thinking, തമേവ him alone, ബ്രുവതീ thinking of, തസ്യ his, അനുരൂപാമ് favourable, തദര്ഥമ് for his sake, കഥാമ് talk, ഏവമ് in this way, പ്രപശ്യാമി I am seeing, തഥാ so also, ശൃണോമി I am hearing.
"I am always meditating upon Rama and thinking of him alone. I am talking about things related to him. Because of that I see him and hear him.
അഹം ഹി തസ്യാദ്യ മനോഭവേന സമ്പീഡിതാ തദ്ഗതസര്വഭാവാ.
വിചിന്തയന്തീ സതതം തമേവ തഥൈവ പശ്യാമി തഥാ ശൃണോമി৷৷5.32.12৷৷
വിചിന്തയന്തീ സതതം തമേവ തഥൈവ പശ്യാമി തഥാ ശൃണോമി৷৷5.32.12৷৷
അദ്യ now, അഹമ് I, തസ്യ his, മനോഭവേന by love for him, സമ്പീഡിതാ tormented, തദ്ഗതസര്വഭാവാ all my thoughts immersed in him, സതതമ് always, തമേവ about him only, വിചിന്തയന്തീ while I am thinking of, തഥൈവ in a similar manner, പശ്യാമി I am seeing, തഥൈവ only in such a way, ശൃണോമി I am listening.
"I am tormented by intense love for Rama, with all my thoughts immersed in him. Since I am constantly thinking of him I see him and hear words about him. (She thinks it is all hallucination.)
മനോരഥസ്സ്യാദിതി ചിന്തയാമി തഥാപി ബുദ്ധ്യാ ച വിതര്കയാമി.
കിം കാരണം തസ്യ ഹി നാസ്തി രൂപം സുവ്യക്തരൂപശ്ച വദത്യയം മാമ്৷৷5.32.13৷৷
കിം കാരണം തസ്യ ഹി നാസ്തി രൂപം സുവ്യക്തരൂപശ്ച വദത്യയം മാമ്৷৷5.32.13৷৷
മനോരഥഃ desire, സ്യാത് may be, ഇതി thus, ചിന്തയാമി I think, ബുദ്ധ്യാ ച thinking, തഥാ like that, വിതര്കയാമി I am deliberating, തസ്യ its, രൂപമ് form, നാസ്തി ഹി is not seen, അയമ് this, സുവ്യക്തരൂപഃ seen in a manifested form, മാമ് by me, വദതി speaks, കാരണമ് cause, കിമ് what?
"I feel it is only the desire in my mind. Desire has no form. But the one who is addressing me has a form. I cannot understand this.
നമോസ്തു വാചസ്പതയേ സവജ്രിണേ സ്വയംഭുവേ ചൈവ ഹുതാശനായ ച.
അനേന ചോക്തം യദിദം മമാഗ്രതോ വനൌകസാ തച്ഛ തഥാസ്തു നാന്യഥാ৷৷5.32.14৷৷
അനേന ചോക്തം യദിദം മമാഗ്രതോ വനൌകസാ തച്ഛ തഥാസ്തു നാന്യഥാ৷৷5.32.14৷৷
സവജ്രിണേ along with Indra, വാചസ്പതയേ for Brihaspati, സ്വയംഭുവേ ചൈവ even for the creator Brahma, ഹുതാശനായ for god of fire, ച also, നമഃ salutations, അസ്തു may be, അനേന by him, വനൌകസാ by the resident of the forest, മമ അഗ്രതഃ in front of me, യത് whatever, ഇദമ് this, ഉക്തമ് spoken, തത് that, തഥാ true, അസ്തു may be, അന്യഥാ other than that, ന not be.
"My salutations to Indra, Brihaspati, Brahma the creator and also to the fire-god. Let all those words spoken by the vanara here in front of me be true and not other than that."
ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ സുന്ദരകാണ്ഡേ ദ്വാത്രിംശസ്സര്ഗഃ৷৷
Thus ends the thirtysecond sarga of Sundarakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.