[Hanuman hands over the signet ring to Sita]
ഭൂയ ഏവ മഹാതേജാ ഹനൂമാന്പവനാത്മജഃ.
അബ്രവീത്പ്രശ്രിതം വാക്യം സീതാപ്രത്യയകാരണാത്৷৷5.36.1৷৷
ഭൂയ ഏവ മഹാതേജാ ഹനൂമാന്പവനാത്മജഃ.
അബ്രവീത്പ്രശ്രിതം വാക്യം സീതാപ്രത്യയകാരണാത്৷৷5.36.1৷৷
Sloka & Translation
മഹാതേജാഃ mighty, പവനാത്മജഃ son of the Wind-god, ഹനുമാന് Hanuman, സീതാപ്രത്യയകാരണാത് in order to inspire trust in Sita, ഭൂയ ഏവ again this way, പ്രശ്രിതമ് humbly, വാക്യമ് these words, അബ്രവീത് said.
Mighty Hanuman, the son of the Wind-god again spoke to Sita humbly to inspire confidence in her.
വാനരോഹം മഹാഭാഗേ ദൂതോ രാമസ്യ ധീമതഃ.
രാമനാമാങ്കിതം ചേദം പശ്യ ദേവ്യങ്ഗുലീയകമ്৷৷5.36.2৷৷
രാമനാമാങ്കിതം ചേദം പശ്യ ദേവ്യങ്ഗുലീയകമ്৷৷5.36.2৷৷
മഹാഭാഗേ O noble lady!, അഹമ് I am, ധീമതഃ learned, രാമസ്യ Rama's, ദൂതഃ envoy, വാനരഃ vanara, ദേവി O god-like lady, രാമനാമാങ്കിതമ് which has the name of Rama inscribed, ഇദമ് this, അങ്ഗുലീയകം ച ring also, പശ്യ you see.
"O noble lady! I am a vanara, an envoy of learned Rama. You see this ring with Rama's name inscribed on it, O god-like lady !
പ്രത്യയാര്ഥം തവാനീതം തേന ദത്തം മഹാത്മനാ.
സമാശ്വസിഹി ഭദ്രം തേ ക്ഷീണദുഃഖഫലാ ഹ്യസി৷৷5.36.3৷৷
സമാശ്വസിഹി ഭദ്രം തേ ക്ഷീണദുഃഖഫലാ ഹ്യസി৷৷5.36.3৷৷
മഹാത്മനാ great-self, തേന by him, ദത്തമ് given, തവ your, പ്രത്യയാര്ഥമ് to make you trust, അനീതമ് is brought, സമാശ്വസിഹി be calm, തേ to you, ഭദ്രമ് let you be auspicious, ക്ഷീണദുഃഖഫലാ your sorows ended, അസി ഹി indeed.
"Be calm. Be blessed. Your sorrows have come to an end. This (the ring) is given by the great self, Rama, to make you trust me.
ഗൃഹീത്വാ പ്രേക്ഷമാണാ സാ ഭര്തുഃ കരവിഭൂഷണമ്.
ഭര്താരമിവ സമ്പ്രാപ്താ ജാനകീ മുദിതാഭവത്৷৷5.36.4৷৷
ഭര്താരമിവ സമ്പ്രാപ്താ ജാനകീ മുദിതാഭവത്৷৷5.36.4৷৷
ഭര്തുഃ husband, കരവിഭൂഷണമ് ornament that adorned his hand, ഗൃഹീത്വാ having received, പ്രേക്ഷമാണാ gazing, സാ ജാനകീ Janaki, ഭര്താരമ് husband, സമ്പ്രാപ്താ ഇവ as if reached, മുദിതാ delighted, അഭവത് became.
She received the ornament that adorned her husband's hand and gazed at it and felt delighted as though her husband had arrived.
ചാരു തദ്വദനം തസ്യാസ്താമ്രശുക്ലായതേക്ഷണമ്.
അശോഭത വിശാലാക്ഷ്യാ രാഹുമുക്ത ഇവോഡുരാട്৷৷5.36.5৷৷
അശോഭത വിശാലാക്ഷ്യാ രാഹുമുക്ത ഇവോഡുരാട്৷৷5.36.5৷৷
തസ്യാസ്താമ്രശുക്ലായതേക്ഷണമ് her white eyes with reddish tinge at the corners of the eyes, ചാരു beautiful, തദ്വദനം her countenance, വിശാലാക്ഷ്യാ large-eyed, രാഹുമുക്ത released by Rahu, ഇവോഡുരാട് like the Moon അശോഭത shone
Her beautiful countenance with large white eyes with a reddish tinge in the corners shone like the Moon released from Rahu.
തതസ്സാ ഹ്രീമതീ ബാലാ ഭര്തൃസന്ദേശഹര്ഷിതാ.
പരിതുഷ്ടാ പ്രിയം കൃത്വാ പ്രശശംസ മഹാകപിമ്৷৷5.36.6৷৷
പരിതുഷ്ടാ പ്രിയം കൃത്വാ പ്രശശംസ മഹാകപിമ്৷৷5.36.6৷৷
തതഃ then, ബാലാ young lady, സാ that Sita, ഭര്തൃസന്ദേശഹര്ഷിതാ delighted at the news of her husband, ഹ്രീമതീ blushing lady, പരിതുഷ്ടാ felt happy, പ്രിയമ് pleasing, കൃത്വാ action, മഹാകപിമ് by the great monkey, പ്രശശംസ praised.
Young Sita felt delighted about her husband's news and blushed. By praising him for his action, she pleased the great monkey.
വിക്രാന്തസ്ത്വം സമര്ഥസ്ത്വം പ്രാജ്ഞസ്ത്വം വാനരോത്തമ.
യേനേദം രാക്ഷസപദം ത്വയൈകേന പ്രധര്ഷിതമ്৷৷5.36.7৷৷
യേനേദം രാക്ഷസപദം ത്വയൈകേന പ്രധര്ഷിതമ്৷৷5.36.7৷৷
വാനരോത്തമ O foremost among the vanaras, ഏകേന single handed, യേന by which, ത്വയാ by you, ഇദമ് this, രാക്ഷസപദമ് demon's abode, പ്രധര്ഷിതമ് assailed, ത്വമ് you, വിക്രാന്തഃ you are very brave, ത്വമ് you, സമര്ഥഃ are able, ത്വമ് you, പ്രാജ്ഞഃ are wise.
"O foremost among the vanaras! you have trespassed the abodes of demons all alone. You are mighty and capable and wise.
ശതയോജനവിസ്തീര്ണ സ്സാഗരോ മകരാലയഃ.
വിക്രമശ്ലാഘനീയേന ക്രമതാ ഗോഷ്പദീകൃതഃ৷৷5.36.8৷৷
വിക്രമശ്ലാഘനീയേന ക്രമതാ ഗോഷ്പദീകൃതഃ৷৷5.36.8৷৷
വിക്രമശ്ലാഘനീയേന by your admirable prowess, ക്രമതാ advancing, ശതയോജനവിസ്തീര്ണഃ extended over a hundred yojanas, മകരാലയഃ abode of crocodiles, സാഗരഃ ocean, ഗോഷ്പദീകൃതഃ is reduced to calf's hoof mark.
"You with your admirable prowess have reduced this ocean which is an abode of crocodiles stretching over a hundred yojanas to a cow's hoof mark.
ന ഹി ത്വാം പ്രാകൃതം മന്യേ വാനരം വാനരര്ഷഭ.
യസ്യ തേ നാസ്തി സന്ത്രാസോ രാവണാന്നാപി സമ്ഭ്രമഃ৷৷5.36.9৷৷
യസ്യ തേ നാസ്തി സന്ത്രാസോ രാവണാന്നാപി സമ്ഭ്രമഃ৷৷5.36.9৷৷
വാനരര്ഷഭ O bull among vanaras, യസ്യ of whom, തേ to you, രാവണാത് from Ravana, സന്ത്രാസഃ fear, നാസ്തി not there, സമ്ഭ്രമഃ അപി even excitement, ന not, ത്വാമ് for you, പ്രാകൃതമ് ordinary, വാനരമ് monkey, ന മന്യേ I do not think.
"I do not think you are an ordinary monkey. You have no fear or excitement about Ravana. You are a bull among vanaras.
അര്ഹസേ ച കപിശ്രേഷ്ഠ മയാ സമഭിഭാഷിതുമ്.
യദ്യസി പ്രേഷിതസ്തേന രാമേണ വിദിതാത്മനാ৷৷5.36.10৷৷
യദ്യസി പ്രേഷിതസ്തേന രാമേണ വിദിതാത്മനാ৷৷5.36.10৷৷
കപിശ്രേഷ്ഠ O best among monkeys, വിദിതാത്മനാ by a knower of self, തേന by him, രാമേണ by Rama, പ്രേഷിതഃ sent, അസി യദി you are, മയാ by me, സമഭിഭാഷിതുമ് to converse, അര്ഹസേ you deserve.
"O best of monkeys! As you have been sent by Rama, the knower of the self, it is proper for me to converse with you.
പ്രേഷയിഷ്യതി ദുര്ധര്ഷോ രാമോ ന ഹ്യപരീക്ഷിതമ്.
പരാക്രമമവിജ്ഞായ മത്സകാശം വിശേഷതഃ৷৷5.36.11৷৷
പരാക്രമമവിജ്ഞായ മത്സകാശം വിശേഷതഃ৷৷5.36.11৷৷
ദുര്ധര്ഷഃ formidable, രാമഃ Rama, പരാക്രമമ് valour, അവിജ്ഞായ without knowing, അപരീക്ഷിതമ് without testing, ന പ്രേഷയിഷ്യതി ഹി would not send any body, വിശേഷതഃ specially, മത്സകാശമ് to me.
"The formidable Rama will not send any one specially to me without testing him or knowing his valour.
ദിഷ്ട്യാ ച കുശലീ രാമോ ധര്മാത്മാ സത്യസങ്ഗരഃ.
ലക്ഷ്മണശ്ച മഹാതേജാസ്സുമിത്രാനന്ദവര്ധനഃ৷৷5.36.12৷৷
ലക്ഷ്മണശ്ച മഹാതേജാസ്സുമിത്രാനന്ദവര്ധനഃ৷৷5.36.12৷৷
ദിഷ്ട്യാ luckily, ധര്മാത്മാ righteous, സത്യസങ്ഗരഃ one who follows truth, രാമഃ Rama, മഹാതേജാഃ glorious, സുമിത്രാനന്ദവര്ധനഃ enhancer of Sumitra's joy, ലക്ഷ്മണശ്ച Lakshmana also, കുശലീ well.
"To my luck, righteous Rama who abides in truth and glorious Lakshmana who enhances the joy of Sumitra are keepng well.
കുശലീ യദി കാകുത്സ്ഥഃ കിം നു സാഗരമേഖലാമ്.
മഹീം ദഹതി കോപേന യുഗാന്താഗ്നിരിവോത്ഥിതഃ৷৷5.36.13৷৷
മഹീം ദഹതി കോപേന യുഗാന്താഗ്നിരിവോത്ഥിതഃ৷৷5.36.13৷৷
കാകുത്സ്ഥഃ Kakutsthas, കുശലീ യദി if he is keeping well, ഉത്ഥിതഃ generated, യുഗാന്താഗ്നിരിവ at the time of dissolution of the era, സാഗരമേഖലാമ് ocean-girdled, മഹീമ് earth, കോപേന with his rage, കിമ് why, ന ദഹതി not burning?
"Indeed if Kakutstha is well wherefore does he not burn the ocean-girdled earth in his rage as (the earth is burnt) at the time of dissolution of the era?
അഥവാ ശക്തിമന്തൌ തൌ സുരാണാമപി നിഗ്രഹേ.
മമൈവ തു ന ദുഃഖാനാമസ്തി മന്യേ വിപര്യയഃ৷৷5.36.14৷৷
മമൈവ തു ന ദുഃഖാനാമസ്തി മന്യേ വിപര്യയഃ৷৷5.36.14৷৷
അഥവാ or else, തൌ both, സുരാണാമപി even gods, നിഗ്രഹേ in subduing, ശക്തിമന്തൌ both are capable, തു but, മമ my, ദുഃഖാനാമേവ for my sorrow, വിപര്യയഃ disaster, നാസ്തി not there, മന്യേ I think.
"Both of them are capable of subduing even the gods. I think the reversal of my fate is reason for their inaction.
കച്ചിന്ന വ്യഥിതോ രാമഃ കച്ചിന്ന പരിതപ്യതേ.
ഉത്തരാണി ച കാര്യാണി കുരുതേ പുരുഷോത്തമഃ৷৷5.36.15৷৷
ഉത്തരാണി ച കാര്യാണി കുരുതേ പുരുഷോത്തമഃ৷৷5.36.15৷৷
രാമഃ Rama, ന വ്യഥിതഃ കച്ചിത് whether not depressed, ന പരിതപ്യതേ കച്ചിത് indeed not suffering, പുരുഷോത്തമഃ great among men, ഉത്തരാണി necessary steps, കാര്യാണി action, കുരുതേ will be carrying out perhaps?
"Is Rama the greatest among men not depressed? Does he not feel helpless? He is (perhaps) taking necessary steps (for my recovery).
കച്ചിന്ന ദീന സ്സമ്ഭ്രാന്തഃ കാര്യേഷു ന ച മുഹ്യതി.
കച്ചിത്പുരുഷകാര്യാണി കുരുതേ നൃപതേസ്സുതഃ৷৷5.36.16৷৷
കച്ചിത്പുരുഷകാര്യാണി കുരുതേ നൃപതേസ്സുതഃ৷৷5.36.16৷৷
നൃപതേഃ സുതഃ king's son, ദീനഃ depressed, സമ്ഭ്രാന്തഃ perplexed, ന കച്ചിത് not indeed, കാര്യേഷു at work, ന ച മുഹ്യതി is not spoiling, പുരുഷകാര്യാണി the actions of men of achievement, കച്ചിത്
കുരുതേ surely he is doing I trust
"I suppose prince Rama is not too depressed or perplexed to attend to his work. He will (perhaps) be doing the duties expected of a manly person.
ദ്വിവിധം ത്രിവിധോപായമുപായമപി സേവതേ.
വിജിഗീഷുസ്സുഹൃത്കച്ചിന്മിത്രേഷു ച പരന്തപഃ৷৷5.36.17৷৷
വിജിഗീഷുസ്സുഹൃത്കച്ചിന്മിത്രേഷു ച പരന്തപഃ৷৷5.36.17৷৷
പരന്തപഃ scorcher of enemies, ദ്വിവിധമ് two kinds, ഉപായമ് strategies, ത്രിവിധോപായമപി even three kinds of trategies, സേവതേ following, വിജഗീഷുഃ he who desires to be victorious, മിത്രേഷു with friends, സുഹൃത് കച്ചിത് has a good team indeed
"Tell me if Rama, scorcher of enemies, desirous of victory is following a two-fold policy (confrontation and conciliation) A tough enemy cannot be defeated by following this method. A three-fold strategy has to be adopted in this case (confrontation, conciliation and creation of dissension among his foes) to be victorious. I hope he is well-disposed to his friends and has a good team!
കച്ചിന്മിത്രാണി ലഭതേ മിത്രൈശ്ചാപ്യഭിഗമ്യതേ.
കച്ചിത്കല്യാണമിത്ത്രശ്ച മിത്രത്ത്രൈശ്ചാപി പുരസ്കൃതഃ৷৷5.36.18৷৷
കച്ചിത്കല്യാണമിത്ത്രശ്ച മിത്രത്ത്രൈശ്ചാപി പുരസ്കൃതഃ৷৷5.36.18৷৷
മിത്രാണി allies, കച്ചിത് ലഭതേ hope he will be making, മിത്രൈഃ with allies, അപി അഭിഗമ്യതേ will want his friendship, കല്യാണമിത്രശ്ച കച്ചിത് hope he has good allies, മിത്രൈശ്ച by his allies, അപി പുരസ്കൃതഃ honoured
"I hope he is making new friends, who desire his friendship. Hopefully, Rama is well- honoured by his allies.
കച്ചിദാശാസ്തി ദേവാനാം പ്രസാദം പാര്ഥിവാത്മജഃ.
കച്ചിത്പുരുഷകാരം ച ദൈവം ച പ്രതിപദ്യതേ৷৷5.36.19৷৷
കച്ചിത്പുരുഷകാരം ച ദൈവം ച പ്രതിപദ്യതേ৷৷5.36.19৷৷
പാര്ഥിവാത്മജഃ prince, ദേവാനാമ് of gods, പ്രസാദമ് blessings, ആശാസ്തി കച്ചിത് is there any hope,
പുരുഷകാരം ച his personal efforts, ദൈവം ച providence, പ്രതിപദ്യതേ he obeys
"Does the prince ever seek the blessings of gods or fall back upon personal effort as well as providence?
കച്ചിന്ന വിഗതസ്നേഹഃ പ്രവാസാന്മയി രാഘവഃ.
കച്ചിന്മാം വ്യസനാദസ്മാന്മോക്ഷയിഷ്യതി വാനര৷৷5.36.20৷৷
കച്ചിന്മാം വ്യസനാദസ്മാന്മോക്ഷയിഷ്യതി വാനര৷৷5.36.20৷৷
രാഘവഃ Rama, പ്രവാസാത് due to separation, മയി in me വിഗതസ്നേഹഃ devoid of love, ന കച്ചിത് suppose not, വാനര vanara, മാമ് me, അസ്മാത് from this, വ്യസനാത് worry, മോക്ഷയിഷ്യതി കച്ചിത് will liberate me from this
"I hope Rama is not devoid of love towards me by my separation. O Vanara, hope he will liberate me from this misery.
സുഖാനാമുചിതോ നിത്യമസുഖാനാമനൌചിതഃ.
ദുഃഖമുത്തരമാസാദ്യ കച്ചിദ്രാമോ ന സീദതി৷৷5.36.21৷৷
ദുഃഖമുത്തരമാസാദ്യ കച്ചിദ്രാമോ ന സീദതി৷৷5.36.21৷৷
നിത്യമ് always, സുഖാനാമ് delight, ഉചിതഃ one who deserves, അസുഖാനാമ് of difficulties, അനൌചിതഃ he does not deserve, രാഘവഃ Rama, ഉത്തരമ് later, ദുഃഖമ് sorrow, ആസാദ്യ having experienced, ന സീദതി കച്ചിത് hope he is not depressed
"I hope Rama who deserves happiness and not suffering has not become depressed now , having experienced a spate of sorrows.
കൌസല്യായാസ്തഥാ കച്ചിത്സുമിത്രായാസ്തഥൈവ ച.
അഭീക്ഷ്ണം ശ്രൂയതേ കച്ചിത്കുശലം ഭരതസ്യ ച৷৷5.36.22৷৷
അഭീക്ഷ്ണം ശ്രൂയതേ കച്ചിത്കുശലം ഭരതസ്യ ച৷৷5.36.22৷৷
കൌസല്യായാഃ Kausalya's, തഥാ in the same manner, സുമിത്രായാഃ Sumitra's, തഥൈവ ച in the same way, ഭരതസ്യ Bharata's, കുശലമ് welfare, അഭീക്ഷ്ണമ് constantly, ശ്രൂയതേ കച്ചിത് hope he is hearing
"I hope he regularly receives news about the welfare of Kausalya, Sumitra and Bharata.
മന്നിമിത്തേന മാനാര്ഹഃ കച്ചിച്ഛോകേന രാഘവഃ.
കച്ചിന്നാന്യമനാ രാമഃ കച്ചിന്മാം താരയിഷ്യതി৷৷5.36.23৷৷
കച്ചിന്നാന്യമനാ രാമഃ കച്ചിന്മാം താരയിഷ്യതി৷৷5.36.23৷৷
മാനാര്ഹഃ respectable, രാഘവഃ Rama, മന്നിമിത്തേന on my account, ശോകേന because of sorrow, കച്ചിത് I hope, രാമഃ Rama, നഅന്യമനാഃ he is not absent -minded, ന കച്ചിത് may be, മാമ് me, കച്ചിത് താരയിഷ്യതി will he save me?
"I hope respectable Rama is not too absent-minded for being immersed in sorrow on my account. Hope he will save me.
കച്ചിദക്ഷൌഹിണീം ഭീമാം ഭരതോ ഭ്രാതൃവത്സലഃ.
ധ്വജിനീം മന്ത്രിഭിര്ഗുപ്താം പ്രേഷയിഷ്യതി മത്കൃതേ৷৷5.36.24৷৷
ധ്വജിനീം മന്ത്രിഭിര്ഗുപ്താം പ്രേഷയിഷ്യതി മത്കൃതേ৷৷5.36.24৷৷
ഭ്രാതൃവത്സലഃ devoted to brother, ഭരതഃ Bharata, മത്കൃതേ for my sake, മന്ത്രിഭിഃ with his ministers, ഗുപ്താമ് protected, ഭീമാമ് formidable, അക്ഷൌഹിണീമ് ധ്വജിനീമ് akshauhini army, കച്ചിത് പ്രേഷയിഷ്യതി I trust he will send
"Will Bharata, the devoted brother, send his formidable army of one akshavhini protected by ministers for my cause? I trust he will. (Akshauhini = 109350 foot soldiers + 65610 horse soldiers + 21860 elephants soldiers on chariot)
വാനരാധിപതിശ്ശീമാന്സുഗ്രീവഃ കച്ചിദേഷ്യതി.
മത്കൃതേ ഹരിഭിര്വീരൈര്വൃതോ ദന്തനഖായുധൈഃ৷৷5.36.25৷৷
മത്കൃതേ ഹരിഭിര്വീരൈര്വൃതോ ദന്തനഖായുധൈഃ৷৷5.36.25৷৷
മത്കൃതേ for my sake, ശ്രീമാന് illustrious, വാനരാധിപതിഃ king of vanaras, സുഗ്രീവഃ Sugriva, ദന്തനഖായുധൈ: those who use their teeth and nails as weapons, വീരൈഃ with valiant ones, ഹരിഭിഃ with vanaras, വൃതഃ surrounded, ഏഷ്വതി കച്ചിത് trust he will reach.
"I trust that the illustrious Sugriva surrounded by valiant vanaras who use their teeth and nails as weapons will reach this place.
കച്ചിച്ഛ ലക്ഷ്മണശ്ശൂരസ്സുമിത്രാനന്ദവര്ധനഃ.
അസ്ത്രവിച്ഛരജാലേന രാക്ഷസാന്വിധമിഷ്യതി৷৷5.36.26৷৷
അസ്ത്രവിച്ഛരജാലേന രാക്ഷസാന്വിധമിഷ്യതി৷৷5.36.26৷৷
ശൂരഃ hero, സുമിത്രാനന്ദവര്ധനഃ who enhances Sumitra's delight, അസ്ത്രവിത് a master of weapons, ലക്ഷ്മണഃ Lakshmana, ശരജാലേന by network of arrows, രാക്ഷസാന് demons, കച്ചിത് വിധമിഷ്യതി trust he will blow away.
"Hope heroic Lakshmana, enhancer of the joy of Sumitra, who has mastered the use of weapons will blow away the demons through a network of arrows.
രൌദ്രേണ കച്ചിദസ്ത്രേണ ജ്വലതാ നിഹതം രണേ.
ദ്രക്ഷ്യാമ്യല്പേന കാലേന രാവണം സസുഹൃജ്ജനമ്৷৷5.36.27৷৷
ദ്രക്ഷ്യാമ്യല്പേന കാലേന രാവണം സസുഹൃജ്ജനമ്৷৷5.36.27৷৷
ജ്വലതാ burning, രൌദ്രേണ with anger, അസ്ത്രേണ by weapon, രണേ in the battle, സസുഹൃജ്ജനമ് along with his relatives, നിഹതമ് slain, രാവണമ് Ravana, അല്പേന കാലേന in a short time, ദ്രക്ഷ്യാമി കച്ചിത് hope to see.
"Can I hope to see Ravana and his relatives slain in the battle by fiery weapons in a short time?
കച്ചിന്ന തദ്ധേമസമാനവര്ണം തസ്യാനനം പദ്മസമാനഗന്ധി.
മയാ വിനാ ശുഷ്യതി ശോകദീനം ജലക്ഷയേ പദ്മമിവാതപേന৷৷5.36.28৷৷
മയാ വിനാ ശുഷ്യതി ശോകദീനം ജലക്ഷയേ പദ്മമിവാതപേന৷৷5.36.28৷৷
തസ്യ his, ഹേമസമാനവര്ണമ് complexion like gold, പദ്മസമാനഗന്ധി fragrance like lotus, തത് that, ആനനമ് face, മയാ വിനാ without me, ശോകദീനമ് pale with grief, ജലക്ഷയേ when water dries up, ആതപേന due to heat, പദ്മമിവ like a lotus, ന ശുഷ്യതി കച്ചിത് not scorched
"Hope, Rama's moon-like face without me with its golden complexion and lotus fragrance must not have been pale and withered with tears like the lotus in a pond scorched by the heat.
ധര്മാപദേശാത്ത്യജതശ്ച രാജ്യം മാം ചാപ്യരണ്യം നയതഃ പദാതിമ്.
നാസീദ്വ്യഥാ യസ്യ ന ഭീര്ന ശോകഃ കച്ചിത്സ ധൈര്യം ഹൃദയേ കരോതി৷৷5.36.29৷৷
നാസീദ്വ്യഥാ യസ്യ ന ഭീര്ന ശോകഃ കച്ചിത്സ ധൈര്യം ഹൃദയേ കരോതി৷৷5.36.29৷৷
ധര്മാപദേശാത് for the cause of establishing righteousness, രാജ്യമ് sovereignty, ത്യജതഃ given up, മാം ചാപി including me, പദാതിമ് on foot, അരണ്യമ് to the forest, നയതഃ conducted, യസ്യ whose, വ്യഥാ agony, നാസീത് not shown, ഭീഃ fear, ന not, ശോകഃ grief, ന not, സഃ he, ഹൃദയേ at heart, ധൈര്യമ് courage, കരോതി കച്ചിത് will sustain I hope.
"Rama has given up sovereignty for the sake of establishing righteousness and led me into the forest on foot.He had not then felt any fear, anxiety or grief at heart.Rama showed patience, instead. Hope he retains them.
ന ചാസ്യ മാതാ ന പിതാ ച നാന്യഃ സ്നേഹാദ്വിശിഷ്ടോസ്തി മയാ സമോ വാ.
താവത്ത്വഹം ദൂത ജിജീവിഷേയം യാവത്പ്രവൃത്തിം ശൃണുയാം പ്രിയസ്യ৷৷5.36.30৷৷
താവത്ത്വഹം ദൂത ജിജീവിഷേയം യാവത്പ്രവൃത്തിം ശൃണുയാം പ്രിയസ്യ৷৷5.36.30৷৷
അസ്യ his, സ്നേഹാത് due to love, മയാ with me, സമോ വാ equal or, വിശിഷ്ടഃ superior, മാതാ mother, ന not, പിതാ father, ന not, അന്യഃ any one else, നാസ്തി not there, ദൂത messenger, പ്രിയസ്യ beloved's, പ്രവൃത്തിമ് news, യാവത് until, ശൃണുയാമ് I may hear, താവത്തു so long, അഹമ് I, ജിജീവിഷേയമ് I wish to survive.
"His love for me is superior to his love for his father, mother or any one else. O messenger, I wish to survive till I hear any news from my dear lord."
ഇതീവ ദേവീ വചനം മഹാര്ഥം തം വാനരേന്ദ്രം മധുരാര്ഥമുക്ത്വാ.
ശ്രോതും പുനസ്തസ്യ വചോഭിരാമം രാമാര്ഥയുക്തം വിരരാമ രാമാ৷৷5.36.31৷৷
ശ്രോതും പുനസ്തസ്യ വചോഭിരാമം രാമാര്ഥയുക്തം വിരരാമ രാമാ৷৷5.36.31৷৷
ദേവീ queen, തം വാനരേന്ദ്രമ് that vanara leader, മഹാര്ഥമ് very meaningful, മധുരാര്ഥമ് sweet, വചനമ് word, ഉക്ത്വാ having spoken, തസ്യ his, അഭിരാമമ് loving Rama, രാമാര്ഥയുക്തമ് said for Rama's cause, വചഃ word, പുനഃ again, ശ്രോതുമ് to hear, വിരരാമ stopped.
The god-like lady, having spoken to the vanara leader in a very meaningful and sweet manner about her beloved Rama, she remained silent, waiting to hear Hanuman's
attractive words of description of Rama once again.
സീതായാ വചനം ശ്രുത്വാ മാരുതിര്ഭീമവിക്രമഃ.
ശിരസ്യഞ്ജലിമാധായ വാക്യമുത്തരമബ്രവീത്৷৷5.36.32৷৷
ശിരസ്യഞ്ജലിമാധായ വാക്യമുത്തരമബ്രവീത്৷৷5.36.32৷৷
ഭീമവിക്രമഃ fearsome power, മാരുതിഃ Maruti, സീതായാഃ Sita's, വചനമ് word, ശ്രുത്വാ on hearing, ശിരസി on his head, അഞ്ജലിമ് both his hands, ആധായ placing, ഉത്തരമ് reply, വാക്യമ് words, അബ്രവീത് said.
Having heard Sita, Hanuman endowed with fearsome power placed his folded hands on his head and said this:
ന ത്വാമിഹസ്ഥാം ജാനീതേ രാമഃ കമലലോചനേ.
തേന ത്വാം നാനയത്യാശു ശചീമിവ പുരന്ദരഃ৷৷5.36.33৷৷
തേന ത്വാം നാനയത്യാശു ശചീമിവ പുരന്ദരഃ৷৷5.36.33৷৷
കമലലോചനേ lotus-eyed, ത്വാമ് you, ഇഹസ്ഥാമ് being here, രാമഃ Rama, ന ജാനീതേ he does not know, തേന therefore, പുരന്ദരഃ Indra, ശചീമിവ like Sachi, ത്വാമ് you, ആശു immediately, നാനയതി he is not taking away.
"O lotus-eyed one! Rama knows not that you are here. Therefore he has not taken you away immediately as did Indra to rescue his wife Sachi.
ശ്രുത്വൈവ തു വചോ മഹ്യം ക്ഷിപ്രമേഷ്യതി രാഘവഃ.
ചമൂം പ്രകര്ഷന്മഹതീം ഹര്യൃക്ഷഗണസങ്കുലാമ്৷৷5.36.34৷৷
ചമൂം പ്രകര്ഷന്മഹതീം ഹര്യൃക്ഷഗണസങ്കുലാമ്৷৷5.36.34৷৷
മഹ്യം my, വചഃ word, ശ്രുത്വൈവ തു after hearing, രാഘവഃ Rama, ഹര്യൃക്ഷഗണസങ്കുലാമ് troops of vanaras and bears, മഹതീമ് huge, ചമൂമ് army, പ്രകര്ഷന് leading, ക്ഷിപ്രമ് at once, ഏഷ്യതി will approach.
വിഷ്ടമ്ഭയിത്വാ ബാണൌഘൈരക്ഷോഭ്യം വരുണാലയമ്.
കരിഷ്യതി പുരീം ലങ്കാം കാകുത്സ്ഥഃ ശാന്തരാക്ഷസാമ്৷৷5.36.35৷৷
കരിഷ്യതി പുരീം ലങ്കാം കാകുത്സ്ഥഃ ശാന്തരാക്ഷസാമ്৷৷5.36.35৷৷
കാകുത്സ്ഥഃ Kakutstha, അക്ഷോഭ്യമ് imperturbable, വരുണാലയമ് abode of Varuna, ബാണൌഘൈഃ by torrent of arrows, വിഷ്ടമ്ഭയിത്വാ make still, ലങ്കാം പുരീമ് city of Lanka, ശാന്തരാക്ഷസാമ് all the demons, കരിഷ്യതി will make.
"Kakutstha Rama will still the imperturbable abode of Varuna (ocean) by the torrent of his arrows and rid the city of Lanka of all the demons.
തത്ര യദ്യന്തരാ മൃത്യുര്യദി ദേവാസ്സഹാസുരാഃ.
സ്ഥാസ്യന്തി പഥി രാമസ്യ സ താനപി വധിഷ്യതി৷৷5.36.36৷৷
സ്ഥാസ്യന്തി പഥി രാമസ്യ സ താനപി വധിഷ്യതി৷৷5.36.36৷৷
തത്ര there, രാമസ്യ Rama's, പഥി on his way, അന്തരാ in between, മൃത്യുഃ death, സഹാസുരാഃ including all demons, ദേവാഃ gods, സ്ഥാസ്യന്തി യദി if they obstruct, സഃ he, താനപി even them, വധിഷ്യതി will slay.
"Thereafter, whoever comes Rama's way, be it gods or demons or even death or any one else he will destroy them.
തവാദര്ശനജേനാര്യേ ശോകേന സ പരിപ്ലുതഃ.
ന ശര്മ ലഭതേ രാമസ്സിംഹാര്ദിത ഇവ ദ്വിപഃ৷৷5.36.37৷৷
ന ശര്മ ലഭതേ രാമസ്സിംഹാര്ദിത ഇവ ദ്വിപഃ৷৷5.36.37৷৷
ആര്യേ O noble lady!, സഃ രാമഃ that Rama, തവ your, അദര്ശനജേന on account of not seeing you, ശോകേന in sorrow, പരിപ്ലുതഃ immersed, സിംഹാര്ദിതഃ tormented by a lion, ദ്വിപഃ ഇവ like an elephant, ശര്മ ന ലഭതേ is not happy.
"O noble lady! not being able to see you, Rama is immersed in an ocean of sorrow, he has no solace like an elephant tormented by a lion.
മലയേന ച വിന്ധ്യേന മേരുണാ മന്ദരേണ ച.
ദര്ദുരേണ ച തേ ദേവി ശപേ മൂലഫലേന ച৷৷5.36.38৷৷
യഥാ സുനയനം വല്ഗു ബിമ്ബോഷ്ഠം ചാരു കുണ്ഡലമ് .
മുഖം ദ്രക്ഷ്യസി രാമസ്യ പൂര്ണചന്ദ്രമിവോദിതമ്৷৷5.36.39৷৷
ദര്ദുരേണ ച തേ ദേവി ശപേ മൂലഫലേന ച৷৷5.36.38৷৷
യഥാ സുനയനം വല്ഗു ബിമ്ബോഷ്ഠം ചാരു കുണ്ഡലമ് .
മുഖം ദ്രക്ഷ്യസി രാമസ്യ പൂര്ണചന്ദ്രമിവോദിതമ്৷৷5.36.39৷৷
ദേവി O Sita, മലയേന ച by Malaya mountain, വിന്ധ്യേന by Vindhya, മേരുണാ by Meru, ദര്ദുരേണ by Dardura, മൂലഫലേന by roots and fruits, തേ to you, ശപേ I swear, യഥാ as, സുനയനമ് with beautiful eyes, വല്ഗു ബിമ്ബോഷ്ഠമ് lips like bimba fruit, ചാരു കുണ്ഡലമ് with lovely ear-rings, ഉദിതമ് risen, പൂര്ണചന്ദ്രമിവ like the full-moon, രാമസ്യ Rama's, മുഖമ് face, ദ്രക്ഷ്യസി you will see.
"O Sita! I swear in the name of mountains like Malaya, Vindhya, Meru, and Dardura (the abodes of monkeys and bears) and by the roots and fruits as well (which are the food of vanaras). you will soon behold Rama with beautiful eyes, red lips like bimba fruit, lovely ear-rings and a countenance resembling the full moon.
ക്ഷിപ്രം ദ്രക്ഷ്യസി വൈദേഹി രാമം പ്രസ്രവണേ ഗിരൌ.
ശതക്രതുമിവാസീനം നാഗരാജസ്യ മൂര്ധനി৷৷5.36.40৷৷
ശതക്രതുമിവാസീനം നാഗരാജസ്യ മൂര്ധനി৷৷5.36.40৷৷
വൈദേഹി Vaidehi, പ്രസ്രവണേ ഗിരൌ on mount Prasravana, രാമമ് Rama, നാഗരാജസ്യ elephant's, മൂര്ധനി on the back, ആസീനമ് seated, ശതക്രതുമ് ഇവ like Indra who has performed a hundred sacrifices, ക്ഷിപ്രമ് soon, ദ്രക്ഷ്യസി you will see.
"O Vaidehi, you will soon see Rama seated on the Prasravana mountain just as Indra (who performed a hundred sacrifices) seated on the back of the king of elephants.
ന മാംസം രാഘവോ ഭുങക്തേ ന ചാപി മധു സേവതേ.
വന്യം സുവിഹിതം നിത്യം ഭക്തമശ്നാതി പഞ്ചമമ്৷৷5.36.41৷৷
വന്യം സുവിഹിതം നിത്യം ഭക്തമശ്നാതി പഞ്ചമമ്৷৷5.36.41৷৷
രാഘവഃ Rama, മാംസമ് meat, ന ഭുങക്തേ not eating, മധുചാപി even wine, ന സേവതേ he is not taking, നിത്യമ് always, പഞ്ചമമ് fifth meal, സുവിഹിതമ് prescribed for, വന്യമ് available in the forest, ഭുക്തമ് food, അശ്നാതി eats.
"Rama is not eating meat, nor drinking wine. He takes only the one fifth of a meal
(sanctioned for an ascetic) available in the forest.
നൈവ ദംശാന്ന മശകാന്ന കീടാന്ന സരീസൃപാന്.
രാഘവോപനയേദ്ഗാത്രാത്ത്വദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ৷৷5.36.42৷৷
രാഘവോപനയേദ്ഗാത്രാത്ത്വദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ৷৷5.36.42৷৷
രാഘവഃ Rama, ത്വദ്ഗതേന thinking of you, അന്തരാത്മനാ with heart, ഗാത്രാത് from his limbs, ദംശാന് flies, നൈവ അപനയേത് will not drive away, മശകാന് mosquitoes, ന not, കീടാന് insects, ന not, സരീസൃപാന് serpents, ന not.
"Since you left, Rama has been always thinking sincerely of you, no longer drives away flies or mosquitoes nor insects or serpents from his body (his mind entirely fixed on you).
നിത്യം ധ്യാനപരോ രാമോ നിത്യം ശോകപരായണഃ.
നാന്യച്ചിന്തയതേ കിഞ്ചിത്സ തു കാമവശം ഗതഃ৷৷5.36.43৷৷
നാന്യച്ചിന്തയതേ കിഞ്ചിത്സ തു കാമവശം ഗതഃ৷৷5.36.43৷৷
രാമഃ Rama, നിത്യമ് ever, ധ്യാനപരഃ reflecting on you, നിത്യമ് ever, ശോകപരായണഃ totally given to grief, സഃ he, കാമവശം ഗതഃ absorbed in love for you, അന്യത് no other thoughts, ന ചിന്തയതേ he is not thinking.
"Rama is always lost in thought. He is totally given to grief. Absorbed in love for you, he thinks of none else৷৷
അനിദ്രസ്സതതം രാമസ്സുപ്തോപി ച നരോത്തമഃ.
സീതേതി മധുരാം വാണീം വ്യാഹരന്പ്രതിബുധ്യതേ৷৷5.36.44৷৷
സീതേതി മധുരാം വാണീം വ്യാഹരന്പ്രതിബുധ്യതേ৷৷5.36.44৷৷
രാമഃ Rama, സതതമ് always, അനിദ്രഃ he does not sleep, നരോത്തമഃ best of men, സുപ്തോപി even if he sleeps, സീതേതി calling out 'Sita', മധുരാമ് sweet, വാണീമ് voice, വ്യാഹരന് uttering, പ്രതിബുധ്യതേ he wakes up.
"Rama, the best of men never goes to sleep and even if he drops off to sleep he mutters 'Sita, Sita!' in a sweet voice in his sleep.
ദൃഷ്ട്വാ ഫലം വാ പുഷ്പം വാ യദ്വാന്യത്സുമനോഹരമ്.
ബഹുശോ ഹാ പ്രിയേത്യേവം ശ്വസംസ്ത്വാമഭിഭാഷതേ৷৷5.36.45৷৷
ബഹുശോ ഹാ പ്രിയേത്യേവം ശ്വസംസ്ത്വാമഭിഭാഷതേ৷৷5.36.45৷৷
ഫലം വാ fruit or, പുഷ്പം വാ or flowers, യദ്വാ such similar, സുമനോഹരമ് delightful, അന്യത് any other thing, ദൃഷ്ട്വാ seeing, ശ്വസന് while, ഹാ പ്രിയേത്യേവമ് alas, darling, ത്വാമ് you, ബഹുശഃ in many, അഭിഭാഷതേ speaks.
"Sighing deeply whenever Rama sees a fruit or a flower or any such delightful thing, he remembers you and calls you out again and again, saying, 'alas, my darling !'
സ ദേവി നിത്യം പരിതപ്യമാന സ്ത്വാമേവ സീതേത്യഭിഭാഷമാണഃ.
ധൃതവ്രതോ രാജസുതോ മഹാത്മാ തവൈവ ലാഭായ കൃതപ്രയത്നഃ৷৷5.36.46৷৷
ധൃതവ്രതോ രാജസുതോ മഹാത്മാ തവൈവ ലാഭായ കൃതപ്രയത്നഃ৷৷5.36.46৷৷
ദേവി god-like lady, മഹാത്മാ great self, സഃ Rama, രാജസുതഃ son of a king, നിത്യമ് always, പരിതപ്യമാനഃ suffering, സീതേതി saying Sita, ത്വാമേവ you only, അഭിഭാഷമാണഃ keeps talking in the air, ധൃതവ്രതഃ firm in his decision, തവ your, ലാഭായ to secure you only, കൃതപ്രയത്നഃ makes efforts.
"O divine lady! prince Rama is ceaselessly suffering. He keeps talking to you in air. The determined Rama is only thinking of your recovery ".
സാ രാമസങ്കീര്തനവീതശോകാ രാമസ്യ ശോകേന സമാനശോകാ.
ശരന്മുഖേ സാമ്ബുദശേഷചന്ദ്രാ നിശേവ വൈദേഹസുതാ ബഭൂവ৷৷5.36.47৷৷
ശരന്മുഖേ സാമ്ബുദശേഷചന്ദ്രാ നിശേവ വൈദേഹസുതാ ബഭൂവ৷৷5.36.47৷৷
രാമസ്യ Rama's, ശോകേന because of his sorrow, സമാനശോകാ equally sad, രാമസങ്കീര്തനവീതശോകാ devoid of sorrow on hearing about Rama, സാ she, വൈദേഹസുതാ the daughter of Videha, ശരന്മുഖേ at the advent of autumn, സാമ്ബുദശേഷചന്ദ്രാ Moon muffled by clouds, നിശേവ like the night, ബഭൂവ appeared.
Her sorrow was mitigated by references made by Hanuman about Rama.She felt equally sad when she heard about Rama's agony. The princess from Videha appeared like a night at the advent of autumn, with the Moon looking partly muffled by clouds and partly bright.
ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ സുന്ദരകാണ്ഡേ ഷട്ത്രിംശസ്സര്ഗഃ৷৷
Thus ends the thirtysixth sarga of Sundarakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.