[Sita permits Hanuman to depart]
ശ്രുത്വാ തു വചനം തസ്യ വായുസൂനോര്മഹാത്മനഃ.
ഉവാചാത്മഹിതം വാക്യം സീതാ സുരസുതോപമാ৷৷5.40.1৷৷
ശ്രുത്വാ തു വചനം തസ്യ വായുസൂനോര്മഹാത്മനഃ.
ഉവാചാത്മഹിതം വാക്യം സീതാ സുരസുതോപമാ৷৷5.40.1৷৷
Sloka & Translation
മഹാത്മനഃ great soul, തസ്യ his, വായുസൂനോഃ son of the Wind-god, വചനമ് words, ശ്രുത്വാ having heard, സുരസുതോപമാ like the daughter of gods, സീതാ Sita, ആത്മഹിതമ് for her benefit, വാക്യമ് words, ഉവാച spoke.
Sita who was like the daughter of the gods heard the son of the Wind-god for her benefit and replied:
ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ പ്രിയവക്താരം സമ്പ്രഹൃഷ്യാമി വാനരഃ.
അര്ധസഞ്ജാതസസ്യേവ വൃഷ്ടിം പ്രാപ്യ വസുന്ധരാ৷৷5.40.2৷৷
അര്ധസഞ്ജാതസസ്യേവ വൃഷ്ടിം പ്രാപ്യ വസുന്ധരാ৷৷5.40.2৷৷
വാനര vanara, പ്രിയവക്താരമ് who has been speaking pleasing words, ത്വാമ് you ദൃഷ്ട്വാ after seeing, അര്ധസഞ്ജാതസസ്യാ as half grown, വസുന്ധരാ earth, വൃഷ്ടിമ് rain, പ്രാപ്യേവ as if begotten, സമ്പ്രഹൃഷ്യാമി I feel happy.
"O vanara! just as the earth feels happy when the half grown crops receive rain, I feel happy after seeing you. You have been speaking pleasing words
യഥാ തം പുരുഷവ്യാഘ്രം ഗാത്രൈശ്ശോകാഭികര്ശിതൈഃ.
സംസ്പൃശേയം സകാമാഹം തഥാ കുരു ദയാം മയി৷৷5.40.3৷৷
സംസ്പൃശേയം സകാമാഹം തഥാ കുരു ദയാം മയി৷৷5.40.3৷৷
സകാമമ് a passionate lady, അഹമ് I, ശോകാഭികര്ശിതൈഃ emaciated with suffering, ഗാത്രൈഃ with limbs, തം പുരുഷവ്യാഘ്രമ് him that tiger among men, യഥാ as, സംസ്പൃശേയമ് I may touch, തഥാ in that way, മയി in me, ദയാമ് kindness, കുരു do.
"Be kind to me and act in such a manner that I may embrace my lord passionately with
my body emaciated with grief.
അഭിജ്ഞാനം ച രാമസ്യ ദദ്യാ ഹരിഗണോത്തമ.
ക്ഷിപ്താമിഷീകാം കാകസ്യ കോപാദേകാക്ഷിശാതനീമ്৷৷5.40.4৷৷
ക്ഷിപ്താമിഷീകാം കാകസ്യ കോപാദേകാക്ഷിശാതനീമ്৷৷5.40.4৷৷
ഹരിഗണോത്തമ best leader of the vanaras, കോപാത് with anger, ക്ഷിപ്താമ് released, കാകസ്യ crow's, ഏകാക്ഷിശാതനീമ് blinding one eye, ഇഷീകാമ് by a blade of grass, രാമസ്യ to Rama, അഭിജ്ഞാനമ് as a token, ദദ്യാഃ give.
"O best leader of vanaras! remind Rama about the incident of the release of a blade of grass in anger blinding one of the eyes of the crow narrated to you.
മനശ്ശിലായാസ്തിലകോ ഗണ്ഡപാര്ശ്വേ നിവേശിതഃ.
ത്വയാ പ്രണഷ്ടേ തിലകേ തം കില സ്മര്തുമര്ഹസി৷৷5.40.5৷৷
ത്വയാ പ്രണഷ്ടേ തിലകേ തം കില സ്മര്തുമര്ഹസി৷৷5.40.5৷৷
തിലകേ when tilaka mark, പ്രണഷ്ടേ got erased, ത്വയാ by you, മനശ്ശിലായാഃ with a grind stone, തിലകഃ tilaka (mark on forehead), ഗണ്ഡപാര്ശ്വേ stone near by, നിവേശിതഃ കില painted indeed, തമ് that tilaka, സ്മര്തുമ് to remember, അര്ഹസി you will.
'(Further remind him), 'When my tilaka mark was erased, you painted tilaka with a stone (manas-sita pigment) nearby. O Rama! you should remember that (incident).
സ വീര്യവാന്കഥം സീതാം ഹൃതാം സമനുമന്യസേ.
വസന്തീം രക്ഷസാം മധ്യേ മഹേന്ദ്രവരുണോപമഃ৷৷5.40.6৷৷
വസന്തീം രക്ഷസാം മധ്യേ മഹേന്ദ്രവരുണോപമഃ৷৷5.40.6৷৷
വീര്യവാന് valiant, മഹേന്ദ്രവരുണോപമഃ comparable to Varuna and Indra, സഃ Rama, ഹൃതാമ് seized, രക്ഷസാമ് of rakshasas, മധ്യേ in the midst of, വസന്തീമ് dwelling, സീതാമ് Sita, കഥമ് how, സമനുമന്യസേ he will agree.
'Rama! you are like Indra and Varuna in valiance. How are you tolerating Sita seized, dwelling among the demons?
ഏഷ ചൂഡാമണിര്ദിവ്യോ മയാ സുപരിരക്ഷിതഃ.
ഏതം ദൃഷ്ട്വാ പ്രഹൃഷ്യാമി വ്യസനേ ത്വാമിവാനഘ৷৷5.40.7৷৷
ഏതം ദൃഷ്ട്വാ പ്രഹൃഷ്യാമി വ്യസനേ ത്വാമിവാനഘ৷৷5.40.7৷৷
അനഘ sinless, ദിവ്യഃ wonderful, ഏഷഃ this, ചൂഡാമണിഃ Chudamani, മയാ of mine, സുപരിരക്ഷിതഃ carefully safe guared, വ്യസനേ in distress, ഏതമ് this one, ദൃഷ്ട്വാ seeing, ത്വാമിവ like you here, പ്രഹൃഷ്യാമി look at it.
"O sinless Rama! this wonderful Chudamani of mine has been carefully safeguarded. Seeing this is like seeing you when I am in distress.
ഏഷ നിര്യാതിതശ്ശ്രീമാന്മയാ തേ വാരിസമ്ഭവഃ.
അതഃ പരം ന ശക്ഷ്യാമി ജീവിതും ശോകലാലസാ৷৷5.40.8৷৷
അതഃ പരം ന ശക്ഷ്യാമി ജീവിതും ശോകലാലസാ৷৷5.40.8৷৷
ശ്രീമാന് glorious one, വാരിസമ്ഭവഃ born of the sea, ഏഷഃ this, തേ to you, നിര്യാതിതഃ is returned, ശോകലാലസാ engrossed in grief, അതഃ പരമ് beyond this, ജീവിതുമ് to live, ന ശക്ഷ്യാമി it is not possible for me.
"I am sending you this (Chudamani) born of the sea. O glorious Rama! and now engrossed in grief it is not possible for me to live.
അസഹ്യാനി ച ദുഃഖാനി വാചശ്ച ഹൃദയച്ഛിദഃ.
രാക്ഷസീനാം സുഘോരാണാം ത്വത്കൃതേ മര്ഷയാമ്യഹമ്৷৷5.40.9৷৷
രാക്ഷസീനാം സുഘോരാണാം ത്വത്കൃതേ മര്ഷയാമ്യഹമ്৷৷5.40.9৷৷
അഹമ് I, അസഹ്യാനി unbearable, ദുഃഖാനി grief, സുഘോരാണാമ് of dreadful ones, രാക്ഷസീനാമ് of ogresses, ഹൃദയച്ഛിദഃ piercing my heart, വാചശ്ച utterings, ത്വത്കൃതേ your sake, മര്ഷയാമി I am enduring.
"I am tolerating this unbearable grief, and the words of the dreadful ogresses piercing my heart. Only for you.
ധാരയിഷ്യാമി മാസം തു ജീവിതം ശത്രുസൂദന.
ഊര്ധ്വം മാസാന്ന ജീവിഷ്യേ ത്വയാ ഹീനാ നൃപാത്മജ৷৷5.40.10৷৷
ഊര്ധ്വം മാസാന്ന ജീവിഷ്യേ ത്വയാ ഹീനാ നൃപാത്മജ৷৷5.40.10৷৷
ശത്രുസൂദന O subduer of enemies, നൃപാത്മജ O prince, മാസം തു for one month only, ജീവിതമ് life, ധാരയിഷ്യാമി will survive, ത്വയാ you, ഹീനാ separated, മാസാത് for one month only, ഊര്ധ്വമ് beyond that, ന ജീവിഷ്യേ will not live.
"O subduer of enemies! O prince! I will hold on to life only for a month. I will not survive beyond a month in your absence.
ഘോരോ രാക്ഷസരാജോയം ദൃഷ്ടിശ്ച ന സുഖാ മയി.
ത്വാം ച ശ്രുത്വാ വിപദ്യന്തം ന ജീവേയമഹം ക്ഷണമ്৷৷5.40.11৷৷
ത്വാം ച ശ്രുത്വാ വിപദ്യന്തം ന ജീവേയമഹം ക്ഷണമ്৷৷5.40.11৷৷
അയമ് this, രാക്ഷസരാജഃ demon king, ഘോരഃ fearsome, മയി at me, ദൃഷ്ടിഃ look, സുഖാ moral, ന no, ത്വാമ് you, വിപദ്യന്തമ് facing calamities, ശ്രുത്വാ hearing, അഹമ് I, ക്ഷണമ് even a moment, ന ജീവേയമ് I will not survive.
"The demon king is frightful. He looks at me with immoral (lusty) eyes. I do not wish to live even for a moment after hearing about the adversities (you have faced)."
വൈദേഹ്യാ വചനം ശ്രുത്വാ കരുണം സാശ്രു ഭാഷിതമ്.
അഥാബ്രവീന്മഹാതേജാ ഹനുമാന്മാരുതാത്മജഃ৷৷5.40.12৷৷
അഥാബ്രവീന്മഹാതേജാ ഹനുമാന്മാരുതാത്മജഃ৷৷5.40.12৷৷
അഥ then, മഹാതേജാഃ a brilliant one, മാരുതാത്മജഃ son of the Wind-god, ഹനുമാന് Hanuman, സാശ്രു weeping, ഭാഷിതമ് words spoken, കരുണമ് piteously, വൈദേഹ്യാഃ Vaidehi's, വചനമ് words, ശ്രുത്വാ on hearing, അബ്രവീത് said.
Hearing the words of Sita who was weeping piteously, brilliant Hanuman said this:
ത്വച്ഛോകവിമുഖോ രാമോ ദേവി സത്യേന തേ ശപേ.
രാമേ ദുഃഖാഭിഭൂതേ തു ലക്ഷ്മണഃ പരിതപ്യതേ৷৷5.40.13৷৷
രാമേ ദുഃഖാഭിഭൂതേ തു ലക്ഷ്മണഃ പരിതപ്യതേ৷৷5.40.13৷৷
ദേവി O irreproachable lady, രാമഃ Rama, ത്വച്ഛോകവിമുഖഃ out of grief he is not showing any interest in life, സത്യേന truly, തേ to you, ശപേ I promise, രാമേ when Rama, ദുഃഖാഭിഭൂതേ he is in grief, ലക്ഷ്മണഃ ച even Lakshmana, പരിതപ്യതേ is immersed in sorrow.
"O irreproachable lady! I swear by you that Rama has grown averse to everything out of grief of separation from you. When Rama is in grief even Lakshmana gets immersed in sorrow.
കഥഞ്ചിദ്ഭവതീ ദൃഷ്ടാ ന കാലഃ പരിശോചിതുമ്.
ഇമം മുഹൂര്തം ദുഃഖാനാമന്തം ദ്രക്ഷ്യസി ഭാമിനി৷৷5.40.14৷৷
ഇമം മുഹൂര്തം ദുഃഖാനാമന്തം ദ്രക്ഷ്യസി ഭാമിനി৷৷5.40.14৷৷
കഥഞ്ചിത് somehow, ഭവതീ you, ദൃഷ്ടാ seen, പരിശോചിതമ് to worry, കാലഃ time, ന not, ഭാമിനി a beautiful lady, ഇമമ് this, മുഹൂര്തമ് moment, ദുഃഖാനാമ് for grief, അന്തമ് end, ദ്രക്ഷ്യസി you can see.
"O beautiful lady! somehow I could meet you. This is not the time to worry about. You will see the end of suffering at this very moment.
താവുഭൌ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ രാജപുത്രാവരിന്ദമൌ.
ത്വദ്ദര്ശനകൃതോത്സാഹൌ ലങ്കാം ഭസ്മീകരിഷ്യതഃ৷৷5.40.15৷৷
ത്വദ്ദര്ശനകൃതോത്സാഹൌ ലങ്കാം ഭസ്മീകരിഷ്യതഃ৷৷5.40.15৷৷
പുരുഷവ്യാഘ്രൌ tigers among men, അരിന്ദമൌ crusher of enemies, ത്വദ്ദര്ശനകൃതോത്സാഹൌ very determined to see you, ഉഭൌ both, തൌ രാജപുത്രൌ both the princes, ലങ്കാമ് Lanka, ഭസ്മീകരിഷ്യതഃ will reduce to ashes.
"Both the princes are tigers among men and crushers of enemies. They are determined to see you, and will reduce Lanka to ashes.
ഹത്ത്വാ ച സമരേ ക്രൂരം രാവണം സഹബാന്ധവമ്.
രാഘവൌ ത്വാം വിശാലാക്ഷി സ്വാം പുരീം പ്രാപയിഷ്യതഃ৷৷5.40.16৷৷
രാഘവൌ ത്വാം വിശാലാക്ഷി സ്വാം പുരീം പ്രാപയിഷ്യതഃ৷৷5.40.16৷৷
വിശാലാക്ഷി large-eyed one, രാഘവഃ Rama, സമരേ in war, സഹബാന്ധവമ് along with relatives, ക്രൂരമ് vile, രാവണമ് Ravana, ഹത്വാ after killing, സ്വാം പുരീം പ്രതി to his own city, ത്വാമ് you, പ്രാപയിഷ്യതഃ will
take you back.
"O large-eyed lady! Killing in war the vile Ravana, the demon king and all his relatives, Rama would take you back to his own city৷৷
യത്തു രാമോ വിജാനീയാദഭിജ്ഞാനമനിന്ദിതേ.
പ്രീതിസഞ്ജനനം തസ്യ ഭൂയസ്ത്വം ദാതുമര്ഹസി৷৷5.40.17৷৷
പ്രീതിസഞ്ജനനം തസ്യ ഭൂയസ്ത്വം ദാതുമര്ഹസി৷৷5.40.17৷৷
അനിന്ദിതേ blameless lady, രാമഃ Rama, യത് that which, അഭിജ്ഞാനമ് knows, വിജാനീയാത് to identify you, തസ്യ your, പ്രീതിസഞ്ജനനമ് that which makes him more happy, ഭൂയഃ one more, ത്വമ് you, ദാതുമ് may give, അര്ഹസി is proper.
"O unimpeachable lady! give one more identification which would make him more happy".
സാബ്രവീദ്ദത്തമേവേതി മയാഭിജ്ഞാനമുത്തമമ്.
ഏതദേവ ഹി രാമസ്യ ദൃഷ്ട്വാ മത്കേശഭൂഷണമ്৷৷5.40.18৷৷
ശ്രദ്ധേയം ഹനുമന്വാക്യം തവ വീര ഭവിഷ്യതി.
ഏതദേവ ഹി രാമസ്യ ദൃഷ്ട്വാ മത്കേശഭൂഷണമ്৷৷5.40.18৷৷
ശ്രദ്ധേയം ഹനുമന്വാക്യം തവ വീര ഭവിഷ്യതി.
മയാ mine, ഉത്തമമ് best, അഭിജ്ഞാനമ് identification, ദത്തമേവ already given, ഇതി this, സാ she, അബ്രവീത് said, വീര hero, ഹനുമാന് Hanuman, ഏതത് all this, മത്കേശഭൂഷണമ് my jewel for the hair, ദൃഷ്ട്വാ seeing, തവ his, വാക്യമ് words, രാമസ്യ Rama's, ശ്രദ്ധേയമ് what you tell, ഭവിഷ്യതി will believe.
"I have already given the best identification. When you hand this jewel used on my hair to him, he will believe what you tell him".
സ തം മണിവരം ഗൃഹ്യ ശ്രീമാന്പ്ലവഗസത്തമഃ৷৷5.40.19৷৷
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവീം ഗമനായോപചക്രമേ.
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവീം ഗമനായോപചക്രമേ.
ശ്രീമാന് illustrious one, സഃ he, പ്ലവഗസത്തമഃ best of vanaras, മണിവരമ് best jewel, ഗൃഹ്യ holding,
ദേവീമ് to Sita, ശിരസാ by his head, പ്രണമ്യ prostrated, ഗമനായ to depart, ഉപചക്രമേ started.
The illustrious vanara held the ornament, prostrated to Sita and prepared to depart.
തമുത്പാതകൃതോത്സാഹമവേക്ഷ്യ ഹരിപുങ്ഗവമ്৷৷5.40.20৷৷
വര്ധമാനം മഹാവേഗമുവാച ജനകാത്മജാ.
അശ്രുപൂര്ണമുഖീ ദീനാ ബാഷ്പഗദ്ഗദയാ ഗിരാ৷৷5.40.21৷৷
വര്ധമാനം മഹാവേഗമുവാച ജനകാത്മജാ.
അശ്രുപൂര്ണമുഖീ ദീനാ ബാഷ്പഗദ്ഗദയാ ഗിരാ৷৷5.40.21৷৷
ജനകാത്മജാ Janaka's daughter, ഉത്പാതകൃതോത്സാഹമ് risen up eager to leap, വര്ധമാനമ് enlarging, മഹാവേഗമ് very swiftly, തം ഹരിപുങ്ഗവമ് him the chief of vanaras, ആവേക്ഷ്യ looking at him, അശ്രുപൂര്ണമുഖീ her face filled with tears, ദീനാ pitiably, ബാഷ്പഗദ്ഗദയാ throat choked with tears, ഗിരാ with these words, ഉവാച spoke.
Seeing Hanuman eager to leap, enlarging his body quickly, she appeared pitiable with her face filled with tears and throat choked.
ഹനുമന്സിംഹസങ്കാശൌ ഭ്രാതരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ.
സുഗ്രീവം ച സഹാമാത്യം സര്വാന് ബ്രൂയാഹ്യനാമയമ്৷৷5.40.22৷৷
സുഗ്രീവം ച സഹാമാത്യം സര്വാന് ബ്രൂയാഹ്യനാമയമ്৷৷5.40.22৷৷
ഹനുമാന് Hanuman, ഭ്രാതരൌ brothers, സിംഹസങ്കാശൌ both comparable to lion, രാമലക്ഷ്മണൌ to Rama and Lakshmana, സഹാമാത്യമ് along with ministers, സുഗ്രീവം ച and Sugriva, സര്വാന് to all, അനാമയമ് well-being, ബ്രൂയാഃ convey.
"O Hanuman! to the lion-like brothers Rama and Lakshmana, to Sugriva including his ministers and to every one convey my good wishes.
യഥാ ച സ മഹാബാഹുര്മാം താരയതി രാഘവഃ.
അസ്മാദ്ദു:ഖാമ്ബുസമ്രോധാത്ത്വം സമാധാതുമര്ഹസി৷৷5.40.23৷৷
അസ്മാദ്ദു:ഖാമ്ബുസമ്രോധാത്ത്വം സമാധാതുമര്ഹസി৷৷5.40.23৷৷
മഹാബാഹുഃ mighty-armed, സഃ രാഘവഃ that Rama, അസ്മാത് from this, ദുഃഖാമ്ബുസംശേധാത് from this ocean of sorrow, യഥാ in such a way, താരയതി will help to cross, ത്വമ് you, സമാധാതുമ് to
make efforts, അര്ഹസി it is proper.
"You should make efforts in such a manner that the mighty-armed Rama will help me in crossing the cean of sorrow.
ഇമം ച തീവ്രം മമ ശോകവേഗം രക്ഷോഭിരേഭിഃ പരിഭര്ത്സനം ച.
ബ്രൂയാസ്തു രാമസ്യ ഗതസ്സമീപമ് ശിവശ്ച തേധ്വാസ്തു ഹരിപ്രവീര৷৷5.40.24৷৷
ബ്രൂയാസ്തു രാമസ്യ ഗതസ്സമീപമ് ശിവശ്ച തേധ്വാസ്തു ഹരിപ്രവീര৷৷5.40.24৷৷
ഹരിപ്രവീര foremost vanara, രാമസ്യ to Rama, സമീപമ് near, ഗതഃ after going, മമ my, ഇമമ് this, തീവ്രമ് intense, ശോകവേഗമ് of grief, ഏഭിഃ by these, രക്ഷോഭിഃ by the rakshasas, പരിഭര്ത്സനം ച threats also, ബ്രൂയാഃ you nararte, തേ to you, അധ്വാ journey, ശിവഃ happy, അസ്തു let it be.
"Foremost vanara! tell Rama about my intense grief as well as the threats of the demons. May your journey be happy.
സ രാജപുത്ര്യ്രാപ്രതിവേദിതാര്ഥഃ കപിഃ കൃതാര്ഥഃ പരിഹൃഷ്ടചേതാഃ.
അല്പാവശേഷം പ്രസമീക്ഷ്യ കാര്യം ദിശം ഹ്യുദീചീം മനസാ ജഗാമ৷৷5.40.25৷৷
അല്പാവശേഷം പ്രസമീക്ഷ്യ കാര്യം ദിശം ഹ്യുദീചീം മനസാ ജഗാമ৷৷5.40.25৷৷
സഃ that, കപിഃ vanara, രാജപുത്ര്യാ by the princess, പ്രതിവേദിതാര്ഥഃ understood the message, കൃതാര്ഥഃ accomplished, പരിഹൃഷ്ടചേതാഃ delighted at heart, കാര്യമ് task, അല്പാവശേഷമ് a small left over, പ്രസമീക്ഷ്യ after considering, ഉദീചീമ് north, ദിശമ് direction, മനസാ mentally, ജഗമ reached.
Hanuman understood the message of princess Sita and felt delighted at heart at his accomplishment. Considering the small task yet to be accomplished he reached the northern shore mentally (He thought of Rama who waited in Kishkinda which is in the northern direction).
ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ സുന്ദരകാണ്ഡേ ചത്വാരിംശസ്സര്ഗഃ৷৷
Thus ends the fortieth sarga of Sundarakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.